De gemiddelde luchtverkeersleider van Schiphol zal verbaasd opkijken wanneer hij een bezoekje zou brengen aan de Centrale Verkeersleiding van de RET. Tientallen beeldschermen, schakelaars, knipperende lampjes, stroomschema’s en camerabeelden bepalen de aanblik van dit zenuwcentrum. Maar ondanks al die hypermoderne techniek zijn het nog altijd de verkeerleiders die alle bussen, trams en metro’s in goede banen leiden.
Je denkt er niet bij na als je gehaast de tram of metro instapt, maar achter dat logo van de RET gaat een wondere wereld schuil. Een wereld vol onophoudelijk rinkelende telefoons, omleidingen, bliepjes, flikkerlichtjes, gevonden voorwerpen, spoorwerkzaamheden en krakende oproepen van buschauffeurs. Halverwege metrostation Kralingse Zoom en Capelsebrug ligt, vlak naast het spoor, het gebouw van de Centrale Verkeersleiding. Goed beveiligd en goed verstopt, want deze ruimte bereik je pas nadat je een boel gangen, deuren, een smalle spoorbrug, een wenteltrap en wederom een beveiligde deur bent gepasseerd. Niet iedereen mag hier zomaar binnen, zoveel is duidelijk. Dit is het domein van Rico Poletto Merlo, chef centrale verkeerleiding en – per dienst – een stuk of twintig collega’s. Zij monitoren 24 uur per dag, zeven dagen per week de honderden bussen, trams en metro’s van de RET. En grijpen in wanneer nodig. Een wereld onder hoogspanning.
Direct omleiden!
De ruimte is opgesplitst in verschillende werkeilanden. Rico: “Tafels noemen wij dat. Naast de Metro en Bus/Tram is er een Techniekeiland, de Schakelwacht, Reizigersinformatie en Veiligheidstoezicht.”
De tour start bij de tafels van Bus/Tram. De vier verkeersleiders hier staan in voortdurend contact met de chauffeurs. Via schermen volgen ze het bus- en tramverkeer en kunnen ze direct inspelen op verstoringen. Rico: “De verkeersleiders kunnen à la minute een omleiding verzinnen en dit doorgeven aan alle chauffeurs. Stroringen, ongelukken, agressie: alle soorten meldingen komen hier binnen. Als het nodig is, bijvoorbeeld als een passagier agressief is, volstaat één druk op de knop om de politie te alarmeren. Veiligheid heeft altijd prioriteit. Als wij een noodoproep doen, behandelt de politie deze hetzelfde als een noodoproep van een agent.”
Treintje volgen
Terwijl de telefoons onophoudelijk blijven rinkelen, voert Rico ons mee naar een gigantisch groot, flikkerend stuk muur. Met dit systeem kan de RET real time mee kijken naar de verschillende posities van de metro’s en de dienstregeling volgen. Zo is bijvoorbeeld via een bewegend rood lichtje precies de route van metrovoertuig ‘X’ te volgen en knippert er weer een ander kleurtje wanneer – in het jargon van de RET – ‘een treintje wordt binnengezet’. Zo hebben de metromannen van de RET het ultieme overzicht en kunnen ze direct ingrijpen bij calamiteiten. Rico: “De verkeersleiders hier hebben niet veel contact met de bestuurders. Als alles rustig is, is het goed. Maar als er wel iets aan de hand is, is het de kunst om te zorgen dat de rest van de metro’s zo normaal mogelijk door kunnen rijden. Bij een storing met de metro is de impact veel groter dan bij een bus of tram. Al was het maar omdat de metro dagelijks zo’n 300.000 personen vervoert.”
‘In principe kun je hier het halve openbaar vervoer van Rotterdam mee stilleggen’
Zware selectie
Bij grote drukte of calamiteiten stapt Rico het podium op. Het podium is de verhoogde werkvloer waar ook Reizigersinformatie huist. Vanaf dat punt kan hij alles overzien en fungeert hij als schakel tussen de verschillende tafels en eindverantwoordelijke voor de totale gang van zaken. “Soms is het inderdaad als schaken op zes borden tegelijk. Het werk is redelijk complex. Niet alleen voor mij, ook voor de collega’s. We hebben dan ook echt vakmensen hier. De verkeersleiding is een gewilde plek om te werken, maar de selectie is zwaar. Je moet stressbestendig zijn, snel kunnen schakelen en bestand zijn tegen tijdsdruk en onregelmatige werktijden. Iedereen heeft een heel groot verantwoordelijkheidsgevoel. Als je het vergelijkt met Schiphol; daar hebben ze één vakgebied, het vliegverkeer leiden. Hier zorgen wij letterlijk dat de hele regio Rotterdam in beweging blijft.”
Bij een organisatie die dagelijks 600.000 reizigers vervoert, speelt er altijd wel iets. Passagiers die onwel worden, obstakels op de weg, doorglijdende trams wegens vrieskou of bladerval, stroomstoringen, wegwerkzaamheden, verkeersinfarcten en oproepen van de SOS-zuilen. En dat is nog maar het topje van de ijsberg.
Voort gaan we, naar de Schakelwacht. Hier kan de RET de voeding op het stroomnet bij- of afschakelen. Rico: “Ja, in principe kun je hier het halve openbaar vervoer van Rotterdam mee stilleggen. De Schakelwacht komt vooral in actie bij stroomstoringen of als de stroom van de metro en tram afgeschakeld moet worden bij ongelukken of werkzaamheden.” Wie denkt dat de Schakelwachters eenvoudig een paar knoppen indrukken – denk meterkast – wordt door Rico gecorrigeerd. “Dit is heel specifiek en deskundig werk, waar je een pittige opleiding voor nodig hebt!”
Ontsporing!
Over naar Jaap. Jaap is de Reisinformant. Hij zit op het podium middenin de zaal, omringd door zeven beeldschermen. Hij houdt de reizigers via de displays op de haltes, het omroepsysteem en de website op de hoogte van zowel geplande als ongeplande verstoringen. In geval van ernstig oponthoud heeft hij een rechtstreeks lijntje met Radio Rijnmond. Jaap: “Nu is bijvoorbeeld tram 4 ontspoord. Er is een stremming en een aantal haltes zijn inactief. Ik adviseer de reizigers over alternatieve routes.” Het is de stem van Jaap die je hoort als er op de stations en op Radio Rijnmond een stremming wordt gemeld. Tussen alle bedrijven door maakt hij dan ook nog melding van gevonden voorwerpen en stuurt hij berichtjes aan de buschauffeurs. De Reizigersinformant krijgt het soms behoorlijk voor zijn kiezen. Jaap: “Het is belangrijk reizigers snel te informeren. Vijf minuten niets weten, voelt langer dan tien minuten wachten terwijl je op de hoogte bent. Aan de andere kant: dankzij tweets van reizigers weet ik soms eerder dan mijn collega’s dat er iets aan de hand is.”
6000 camera’s
Op naar de laatste tafel. Het domein van Veiligheidstoezicht. Op veertig monitoren worden de camerabeelden van de stations en de metrovoertuigen gevolgd. Rico: “We hebben in totaal zo’n 6000 camera’s in ons vervoerssysteem, waarvan er zo’n veertienhonderd in onze metrostations hangen. We kunnen elk station bekijken en inzoomen tot in de kleinste details.” Soms is dat nodig. Rico: “Alles draait hier om veiligheid, in de meest brede zin van het woord. Uiteraard kijken we naar de reizigersstromen. We reageren op gedrag dat afwijkt van het normale. Daarvoor hebben de collega’s hier een soort extra zintuig ontwikkeld.” Ook kapotte liften of roltrappen, overvolle prullenbakken of poortjes die niet goed werken, ontsnappen niet aan het oog van de camera. “We monitoren alles en staan in nauw contact met de collega’s op de stations en op straat. Ook de samenwerking met de politie is intensief. Als het nodig is kan de politie live met onze beelden mee kijken of kunnen we beelden doorzetten naar hen. Het werkt ook andersom. Stel dat er een overval is bij station Slinge. Wij kunnen dan op verzoek van de politie de vermoedelijke dader volgen met onze camera’s.” Ook tijdens een grootscheepse kaartcontrole volgen de veiligheidsmedewerkers alles op de voet. Rico: “Samen met de collega’s op straat vormen onze camera’s de extra ogen van de RET. Een fijn idee voor reizigers en collega’s.” Tijd om te gaan. We mogen de verkeersleiders niet teveel afleiden. RET, hartelijk bedankt. Petje af voor de jongens en meisjes van de Rotterdam Elektrische Tram.