Op allerlei terreinen worden maatregelen getroffen voor de zogenaamde anderhalvemetersamenleving. Met als doel: het dagelijks leven weer zo normaal mogelijk oppakken. Maar hoe ziet dat normaal eruit? En wat kunnen we verwachten van de wereld na corona? Welke uitdagingen en kansen doen zich voor en welke veranderingen blijven? We vroegen het Jesse van Doren, Rotterdamse futuroloog, technologie- & innovatiedeskundige en trendwatcher.
Hoe beleef jij deze coronatijd?
“Net als iedereen: als een flinke uitdaging. Ik zou een groot event organiseren met tienduizend man. Dat is uiteraard, en geheel terecht, afgelast. En een directe collega van mij zat vast aan de andere kant van de wereld, in een andere tijdzone. Het werk moest doorgaan, dus dat betekende veel nachtwerk. Tegelijkertijd zag ik dat bedrijven zich juist bezig gingen houden met hun strategie, marketing, een nieuwe website. Al die dingen waar ze normaal niet aan toe kwamen. Daar mogen wij als adviseurs op inspringen. Ik houd me zakelijk en privé altijd bezig met techniek en innovatie, nu nog meer dan anders.”
Vanuit jouw vakgebied gezien is dit tijdperk buitengewoon dynamisch en interessant. Hoe kijk jij naar alle ontwikkelingen?
“Ik zie dat de toekomst van technologie in een stroomversnelling raakt. Kijk wat er ineens allemaal mogelijk is. In Shanghai draagt de politie inmiddels N901-helmen met infraroodcamera’s die via augmented reality de lichaamstemperatuur van omstanders meten. Vergelijkbare technologieën zien we hier ook verschijnen op het schoolplein om de temperatuur van basisschoolkinderen te meten als ze op school aankomen.”
De samenleving van de toekomst laat zich nu af en toe al zien, stelt Van Doren. “Niet alleen op het vlak van technologie, ook de rest van de samenleving raakt in een stroomversnelling. Denk aan de tompouce drive-in op Koningsdag, supermarkten die in razend tempo digitaliseren en winkeliers die uit noodzaak opschuiven van ‘goederen en een beetje service’ naar bijzondere ervaringen om klanten in de watten te leggen. Mensen willen weer echt waar voor hun geld.”
Jij sprak eerder over een ‘touch free’-samenleving. Hoe ver zal dat gaan?
“In China worden liftknoppen nu al massaal vervangen door holografische varianten. Nederland is een land van fietsers; zullen hier straks miljoenen drukknoppen van de verkeerslichten voor fietsers en voetgangers worden vervangen door holografische varianten? Of door voetbedieningssystemen – dat is net zo goed ‘touch free’.
Ik verwacht ook dat we veel meer gaan werken met spraakassistenten als Siri of Google Home. De in de VS gevestigde ontwikkelaar van spraakassistenten, Voca.ai, heeft zelfs al plannen aangekondigd om een test te ontwikkelen waarmee aan de hand van je stemgeluid kan worden vastgesteld of je iets aan je longen hebt. Zo kun je zelfs testen of je Covid-19 hebt of niet. Natuurlijk staat deze technologie in de kinderschoenen, maar het biedt hoop.”
Door corona kan veel ineens niet meer doorgaan, vervolgt Van Doren, en hierdoor blijven budgetpotjes over. “Anderzijds moeten er in korte tijd allerlei initiatieven uit de grond gestampt worden om de samenleving aan de gang te houden en om ons voor te bereiden op de toekomst. Daar is nu tijd en aandacht voor. Het zorgt ervoor dat we onze tijd beter benutten en goed nadenken over wat echt noodzakelijk is en wat niet. En daar waar beleidsplannen er normaal jaren voor nodig hebben, komen zaken nu in weken van de grond. Ik vind dat heel interessant om te zien.”
Kijk naar de appathon van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport voor een corona-app: “Nog voor er goed was nagedacht over de randvoorwaarden van de app werd er al om input gevraagd vanuit het bedrijfsleven. Hierop volgden onderzoeksrapporten die wezen op belangrijke risico’s omtrent privacy. Want welke gegevens worden waar opgeslagen? Wie heeft daar toegang toe? Natuurlijk is privacy een belangrijk thema, maar volgens mij moeten we de discussie daarover op veel bredere schaal met elkaar voeren.”
‘In China worden liftknoppen nu al massaal vervangen door holografische varianten’
Onlangs is ook bekend geworden dat we aan de hand van rioolwater de concentratie van een bepaald virus in een stad kunnen afleiden.
“Precies. En wat als het in de toekomst mogelijk is om te achterhalen uit welk huishouden deze virussen komen? Bij dit soort zaken lijkt privacy nog niet aan bod te komen, omdat we alleen naar de korte termijn kijken. De link met privacy wordt wel automatisch gelegd bij de app. Wat met de app wordt bepaald, zal een benchmark vormen voor alles wat er daarna nog komt. Het is dus goed om in ons achterhoofd te houden dat het niet alleen om die app gaat, maar dat we ons op veel grotere schaal met privacyvraagstukken bezig moeten houden.”
Corona heeft ook een grote impact gehad op hoe we werken, en hoe we zaken als onderwijs, zorg en ov organiseren.
“Ik denk dat we nu allemaal, ook de critici onder ons, zullen erkennen dat ook de digitale snelweg mobiliteit biedt. We werken massaal thuis, vergaderen via schermen. Organisaties die voorheen niet zo happig waren op thuiswerken, zien nu de mogelijkheden ervan in. Daarmee stellen we onszelf ook de vraag: ís het wel noodzakelijk om altijd te reizen? Of kan het ook online? Want dat gaat toch eigenlijk ook best makkelijk, en wellicht is het nog wel efficiënter en bespaart het geld. Die vragen krijgen de ruimte dankzij de crisis. Dat zijn voor mij duidelijke tekenen dat de samenleving er na deze pandemie weleens anders uit kan gaan zien.”
In China blijkt het autogebruik met 94 procent toe te nemen, terwijl het ov juist 57 procent minder populair is geworden, schrijf je in een blog. Zorgelijk?
“Hiermee wapenen reizigers zich tegen het gevaar van besmetting, waardoor het virus invloed heeft op veel meer dan onze directe gezondheid. Ook het milieu en onze indirecte gezondheid wordt getroffen. Inmiddels loopt er in Berlijn trouwens een proefproject met rijvakken voor auto’s die ze omtoveren naar fietspaden en grotere opstelvakken. En iets verder weg, in Bogota, waar er 75 kilometer fietspad bijkomt om de fietsers te spreiden en hen net als in New York en Mexico meer ruimte te bieden.”
Thuiswerken, online-onderwijs, zorg op afstand… dat scheelt allemaal ook weer autoverkeer en dus uitstoot.
“Dat is zo. Je ziet nu al dat in het hoger onderwijs goed wordt nagedacht of lessen meer online gegeven kunnen worden. Dit scheelt belasting van het ov. Ook de zorg kan voor een deel op afstand georganiseerd worden met onder meer videobellen en ‘slimme’ pleisters die op afstand vitale parameters monitoren.”
Welke kansen biedt dit tijdperk?
“Ik denk dat de zwakke plekken in de samenleving zichtbaar zijn geworden. Zoals het tekort aan ic-bedden; er zijn structureel zeshonderd ic-bedden méér nodig en een grotere back-up, in plaats van de achtduizend ziekenhuisbedden die in de afgelopen tien jaar zijn wegbezuinigd. We zijn ons sowieso bewuster geworden van waar we mee bezig zijn. Wat is echt belangrijk, en hoe kun je risico’s beperken? Is het wel handig om alles te laten ontwikkelen in één land? Of word je dan te afhankelijk al er iets aan de hand is in een bepaalde regio?
Ik geloof dat we naar een samenleving moeten waarin we meer lokaal produceren of afhankelijkheid in ieder geval spreiden over meerdere geografische locaties. En ook een samenleving waarin ware duurzaamheid terugkomt, om beter in harmonie met de natuur te leven. Iets waaraan ook China zich zal moeten conformeren.
En in het klein: misschien is het handig om wat geld achter de hand te houden. Dat zeggen mensen wellicht al jaren, maar nu gaan ze het echt doen. Wat heb ik echt nodig? En wat niet?”
In hoeverre denk je dat veranderingen die nu ontstaan zijn onder druk van corona blijvend zijn als er straks een vaccin is? Als we teruggaan naar het ‘oude’?
“Dat is lastig te zeggen. Ik denk dat beleidsmakers meer gaan nadenken over de publieke omgeving. Hoe kun je het zo inrichten dat nieuwe virussen zich minder snel verspreiden? Het wordt steeds voller in ons land en dit zijn dingen waar we voorheen nooit over nadachten. Corona zorgt voor een hogere urgentie. We weten namelijk een ding: dat we dit niet nog eens willen met elkaar.”
Gaan we ooit weer handen schudden?
“Ik heb geen glazen bol. Ik denk dat het afhangt van hoe lang het coronavirus, of een ander virus, in ons midden blijft. Wellicht verleren we het handen schudden. Maar daar gaat zeker een aantal jaar overheen. Voor nu denk ik dat vooral goed nagedacht zal worden over persoonlijke hygiëne, of het wel verstandig is iedereen dicht op elkaar te zetten en hoe de publieke omgeving beter ingericht kan worden om verspreiding van dit soort ziektes klein te houden. Dat is nu immers het belangrijkst.”
Wie is Jesse van Doren?
Jesse van Doren is een veelgevraagd technologie- & innovatiedeskundige en trendwatcher. Hij bevindt zich midden in de technologie-hausse, werd uitgeroepen tot meest beloftevolle jonge ondernemer van het jaar en is regelmatig op televisie te zien bij BNN/Vara, AVRO/TROS en RTL Nieuws. Hij begon met ondernemen op zijn elfde. Inmiddels hebben hij en zijn team voor meer dan 350 organisaties gewerkt als adviseurs op het gebied van technologie en innovatie.