Kloppend hart van Rotterdam

Van hippies naar gabberhouse

Christina Boomsma Tekst
Vincent Dekkers Beeld

Een nachtje doorhalen zonder moe te worden, een extra boost om in de stemming te komen: elke generatie stappers neemt weleens een pilletje of ander hulpmiddel om de feestvreugde te verhogen. Gers! dook in de wereld van drugs in het Rotterdamse uitgaansleven door de jaren heen. 

Het Holland Pop Festival in 1970 in Kralingen (ook wel genoemd: Woodstock in Rotterdam) was een ommekeer in het omgaan met drugs. “Politieagenten in burger die op het festival aanwezig waren, keken met verbazing naar het massale gebruik van cannabis, LSD, amfetamine en zelfs opium”, beschrijft onderzoeker Jaap van der Stel, die zich jarenlang in de kwestie verdiept heeft. “Ze zagen hoe er steeds minder behoedzaam in drugs werd gehandeld.”

Maar de politie greep niet in: ze lieten toe dat drugs in kraampjes werden uitgevent en zagen dat de handelaren in alle rust hun klanten voorlichtten over het gebruik ervan. De Rotterdamse GGD was destijds al actief voor eventuele crisisinterventie en gaf voorlichting over het gevaarlijke middel STP (een wekamine) dat op het terrein was aangetroffen.

“De jeugdcultuur en de legendarische tolerantie van Nederland in deze tijd creëerden een enorme belangstelling voor experimenten met drugs”, schrijft Van der Stel. “Het accent lag hierbij op cannabis, maar daar bleef het niet bij.”

Gabberhouse en XTC

De onschuld in de omgang met drugs was na de hippiejaren snel voorbij in Rotterdam. Rond het centraal station (Perron 0) zag je dagelijks de gevolgen en overlast van harddrugs zoals heroïne. Maar de gemiddelde stapper hield het meestal nog bij alcohol of een jointje.

Begin jaren ’90 verscheen er echter een nieuwe drug en een nieuwe uitgaansscene in Rotterdam: XTC en gabberhouse. Rotterdam staat bekend als de bakermat van gabberhouse, met de Rotterdamse DJ Paul Elstak en zijn label ‘Rotterdam Records’ als boegbeeld. De club Parkzicht (nu The Harbour Club) was de hotspot en ook Bluetiek-In draaide al vroeg house.

De combinatie van house en XTC leek eerst te mooi om waar te zijn: een hele nacht strak doorgaan zonder de negatieve, verslavende effecten van cocaïne en heroïne. Maar al gauw gingen er berichten rond over XTC-doden, soms door gebruik in combinatie met andere middelen, soms door onbekendheid met de gevolgen van het gebruik, soms doordat er andere ingrediënten in de pillen zaten. In de loop der jaren werd strenger gecontroleerd op drugs. Op grote feesten zoals Mysteryland op de Maasvlakte werden flinke hoeveelheden drugs in beslag genomen.

De jeugd van tegenwoordig: even appen met je dealer

In de 21e eeuw is XTC here to stay en mainstream geworden. De al bekende drug GHB duikt weer vaker op in connectie met verhalen over seksueel overschrijdend gedrag in het uitgaansleven van Rotterdam. Daarom laat de gemeenteraad in 2018, na verschillende incidenten, een onderzoek doen. Uit dat onderzoek blijkt dat iedereen weleens alcohol drinkt, gemiddeld acht tot elf glazen op een avondje stappen. Maar het gebruik van zowel soft- als harddrugs blijkt heel beperkt: maar liefst 94 procent zegt nooit soft-of harddrugs te gebruiken. Alcohol wordt aangewezen als de grote boosdoener voor seksueel overschrijdend gedrag. Wel waarschuwden de onderzoekers dat het onderzoek geen representatief beeld is voor alle bevolkingsgroepen.

‘Als je eenmaal het juiste mobiele nummer te pakken hebt, kun je met één appje een groot assortiment drugs bestellen’

Daarentegen lijkt drugsgebruik onder studenten wel heel normaal geworden. Dat blijkt uit een enquête van Erasmus Magazine onder ruim 1500 studenten, gepubliceerd in oktober 2018. Vooral lachgas, ritalin en MDMA/XTC zijn populair. Ruim de helft van de respondenten zegt in de afgelopen twaalf maanden drugs te hebben gebruikt – wiet en alcohol niet meegeteld. Cocaïne, ritalin en lachgas kennen vergeleken met andere drugs een relatief grote groep regelmatige gebruikers: vier procent van de ondervraagden gebruikt het één keer per maand of vaker. Het Erasmus Magazine ontdekte bovendien dat het voor studenten heel makkelijk is om aan drugs te komen: als je eenmaal het juiste mobiele nummer te pakken hebt, kun je met één appje een groot assortiment drugs bestellen.

De toekomst: worden we braver?

Rotterdam heeft de laatste jaren flink ingezet op de volgende generatie stappers. In vergelijking met de landelijke cijfers is het gebruik van alcohol en drugs onder jongeren in Rotterdam laag, blijkt uit de rapportage van het gemeentelijke programma Drugs & Alcohol II. Het bingedrinken is onder Rotterdamse jongeren fors verminderd. Op het praktijkonderwijs en in het mbo is er eveneens een positieve trend te zien: het drugs- en alcoholgebruik is flink gedaald. Sportverenigingen en avondwinkels houden zich steeds beter aan de regels van de campagne NIX18 en in de horeca let men beter op het niet doorschenken aan mensen die al onder invloed zijn. Steeds meer ouders, opvoeders en andere Rotterdammers zijn het eens met de norm ‘onder de 18 jaar geen alcohol’. Maar laten we niet naïef zijn: drugs zijn er nu eenmaal. En hoe we ermee omgaan, dat is voor iedere nieuwe generatie stappers weer anders.  


‘Wat zit er in mijn XTC?’

Bij de testservice van Youz (specialistische zorg voor jeugd en gezin met een onderdeel verslavingszorg) komen mensen uit alle lagen van de bevolking langs om hun drugs te laten testen. De testservice onderzoekt wat er in de drugs zit.

“We zeggen daarmee niet dat de drugs ‘veilig’ zijn”, steekt Gino Cornelius, die op de afdeling verslavingspreventie van Youz werkt, gelijk van wal. “Het blijven drugs, daarbij past de term veilig niet. Maar je weet in ieder geval wel wat je slikt. En dat is belangrijk, want soms zitten er stoffen in die je niet verwacht, of is de dosis veel hoger dan gedacht. De laatste jaren zien we sowieso een trend dat drugs steeds zwaarder en daarmee risicovoller worden.”

XTC voert de boventoon in de Rotterdamse testservice, stelt Cornelius. “Maar er wordt bijvoorbeeld ook regelmatig op cocaïne, speed en GHB getest. Het doel van de testservice is om de drugsmarkt te monitoren en tijdig te waarschuwen wanneer er extra gevaarlijke drugs rondgaan in een bepaalde regio.”

Gebruik in de horeca

Jongeren roken en drinken de laatste jaren steeds minder, merkt Cornelius. Dat blijkt ook uit de resultaten van het vierjarig programma Drugs & Alcohol II: Blijf helder van de gemeente Rotterdam. De afgelopen jaren is er met dit programma stevig ingezet op de vermindering van drugs- en alcoholgebruik onder jongeren. Maar of het nu om alcohol of andere middelen gaat, in het uitgaansleven blijft het wel zaak om op te letten. Youz traint daarom horecapersoneel om signalen van overmatig alcohol- en drugsgebruik te leren herkennen. Cornelius: “Van XTC krijg je bijvoorbeeld grote pupillen, stijve kaken en ga je tandenknarsen. Wij leren het horecapersoneel om met mensen in gesprek te gaan als ze zien dat mensen onder invloed zijn van middelen. Dat is soms best moeilijk, zeker als je aan de bar twintig andere wachtende klanten hebt. Maar dan helpt het als je weet hoe je het gesprek kunt aangaan.”

Zonder hulpstoffen

Af en toe een pilletje nemen voor de lol is heel iets anders dan een pilletje nodig hebben om te ontspannen of omdat je onder druk staat van een groep, benadrukt Cornelius. “Youz wijst bezoekers van de testservice daarom ook op de risico’s van gebruik van drugs en ook van eventueel gecombineerd gebruik. We willen de bezoekers inzicht geven in de risico’s van drugsgebruik. Je kunt namelijk ook een leuke avond hebben zonder hulpstoffen.”