Kloppend hart van Rotterdam

Het Oude Westen krabbelt langzaam op

Remco Stunnenberg Tekst
Randy Ruijter Beeld

Het Oude Westen. Wie zijn of haar leven lief was, kon daar lange tijd beter niet komen. Er was veel overlast van drugsverslaafden, dealers, hangjongeren en criminelen. Nadat camera’s waren geplaatst en het befaamde Perron Nul naast het Centraal Station werd gesloten, verplaatste de criminaliteit zich deels naar andere delen van de stad. Het Oude Westen droeg echter nog lange tijd het predicaat ‘onveilig’. De zware tol van het verleden.

‘Het is hier een dorp binnen de stad. Iedereen kent iedereen’ 

Hoe anders is de actuele situatie. “Het opkopen van vijf overlastgevende kroegen vier jaar geleden, luidde het keerpunt in”, vertelt Alice Fortes, werkzaam bij De Alliantie West-Kruiskade. Deze beheerorganisatie voor de West-Kruiskade en directe omgeving steekt veel energie in het gebied. Met name de West-Kruiskade – de levensader van het Oude Westen – krijgt veel aandacht. En met resultaat. Fortes: “Onze investeringen betalen zich terug. Bewoners, ondernemers, bezoekers en toeristen vinden de West-Kruiskade steeds aantrekkelijker. Daar wil je zijn. De straat is bijna letterlijk herrezen uit de dood.”

Zo zijn er veel nieuwe ondernemers de wijk ingetrokken, is er weinig leegstand en wordt er volop gewerkt aan renovatie. En, heel belangrijk, de sfeer op de kade en in het Oude Westen zit er goed in. Dat merken we tijdens een wandeling door de wijk samen met Fortes. “Het Oude Westen is een dorp binnen de stad”, vertelt ze onderweg. “Iedereen kent hier iedereen.”

Hangjongeren

Is het dan allemaal pais en vree in het zo kleurrijke Oude Westen? Zeker niet. Denk aan overlastgevende hangjongeren. Al wordt ook daar hard aan gewerkt. Zo is er het project Werken aan de Kade, een initiatief vanuit de winkeliers zelf met als doel hangjongeren in contact te brengen met ondernemers en hen zo te helpen aan stageplekken. Dat bevordert de veiligheid op straat en biedt de jongeren perspectief. Erik Hoeflaak, namens Woonstad Rotterdam actief als programmamanager in de wijk, is bovendien van mening dat de hangjongeren ‘geen specifiek probleem van het Oude Westen zijn’. Hoeflaak is binnen de wijk verantwoordelijk voor de gebiedsvisie Binden en Verleiden, het uitvoeringsprogramma en voor de bewaking daarvan. “Ik zorg ervoor dat zaken niet in een la eindigen.”

Perspectief is key

“Een veel groter probleem is het geringe maatschappelijke perspectief dat veel jongeren hebben”, vervolgt Hoeflaak. “Al is ook dat probleem niet specifiek gebonden aan het Oude Westen. Dat zien we op veel plekken in veel steden. Door een gebrek aan perspectief lonkt het snelle criminele geld. Daarom juich ik het project Werken aan de Kade zo toe. Perspectief is key.”

Een belangrijk punt van zorg in het Oude Westen ligt volgens Hoeflaak achter de voordeur. “Bij meer mensen dan je denkt. In deze wijk wonen veel mensen die van dag tot dag leven, survivors. De crisis en alle overheidsbezuinigingen doen dat probleem geen goed. Mensen voor wie onze moderne samenleving iets te complex is en die ver achterblijven bij mensen die wel kansen zien. Die komen wij als corporatie veelvuldig tegen in deze wijk. Ook die mensen verdienen individuele ondersteuning. Ik hoop in ieder geval dat de verlichting van de crisis ook bij die mensen enige verlichting brengt.” 

West-Kruiskade

Woningdifferentiatie

Hét sleutelwoord in de genoemde (gebieds)visie Binden en Verleiden is woningdifferentiatie. Hoeflaak: “Toen wij hier in 2006 samen met de gemeente en de deelgemeente aan de slag gingen, kwamen wij al snel tot de conclusie dat de wijk veel potentie had. Dat tot wasdom laten komen, vereist woningdifferentiatie. Er was hier een overschot aan sociale huurwoningen. Door hierin meer verscheidenheid aan te brengen, ontstaat differentiatie. Dat is onze overtuiging en dat zien we nu ook daadwerkelijk ontstaan.”

Dit alles in combinatie met de renovatie van de buitenruimte. “Het één kan niet zonder het ander. We hadden hier te maken met veel smalle straatjes, dikke rijen auto’s, weinig groen, verpauperde binnenterreinen. Ook daar zijn we volop mee aan de slag gegaan.” Een wandeling met Hoeflaak door het Oude Westen levert direct bewijs op. We zien prachtige gerenoveerde gevels, een gedifferentieerd woningaanbod, opgeknapte buitenruimtes, veel groen en weinig blik in het straatbeeld. Dat laatste is een gevolg van het eenzijdige parkeerbeleid in steeds meer straten.

Daarnaast waren de partijen van mening dat de West-Kruiskade een facelift nodig had. “De West-Kruiskade is de levensader van het Oude Westen. Zonder die ader aan te pakken, draag je water naar de zee”, zegt Hoeflaak.

Sterke toename veiligheid

Een belangrijke uitkomst van alle inspanningen, is de sterk toegenomen veiligheid in de wijk. Hoeflaak: “We hebben portieken en nissen afgesloten, foute kroegen gesloten. Met name dat laatste heeft veel rust gebracht. Dat zien we bijvoorbeeld terug in de verhuur. Mensen willen hier weer graag wonen.”

De sleutel van alle behaalde successen is het samenspel in de wijk. Samen sterk. “Dat is de reden dat we dit al vijf jaar lang consequent volhouden”, zegt Ron van Gelder, procesregisseur bij De Alliantie West-Kruiskade. “Er ligt een goede en breed gedragen visie. Wijkvernieuwing vereist tijd, visie en sterk samenspel.”

Een vraag die opkomt is hoeveel tijd nog nodig is voordat het Oude Westen weer op eigen benen kan staan. Hoeflaak voorspelt dat de West-Kruiskade over anderhalf jaar volledig op kracht is. “Dan moeten de ondernemers het ‘overnemen’. Daar werkt Ron hard aan. Wat betreft het gehele Oude Westen: ons programma loopt tot 2020. Tegen die tijd is alle troep wel opgeruimd. Al komt er ook altijd weer rotzooi bij. Als corporatie is het kortom zaak continu alert te blijven.”

‘De straat is bijna letterlijk herrezen uit de dood’ 

Dreigend gevaar

Een moeilijkheid daarbij vormt de nieuwe wetgeving. Zo worden de spelregels voor woningcorporaties aangepast via de herziene Woningwet. De verwachting is dat deze wet in 2015 wordt ingevoerd. De herziening is een belangrijk gevolg van incidenten bij woningcorporaties. Hoeflaak: “Corporaties werden door de overheid uitgedaagd te gaan ondernemen. Daarbij is een aantal corporaties over de schreef gegaan. Het is jammer dat alle aandacht daarop gevestigd is. Ik zou willen dat er reëel werd gekeken naar wat corporaties doen om wijken te verbeteren. Neem alle succesvolle inspanningen van Woonstad in het Oude Westen. Als gevolg van de nieuwe wetgeving dreigt het gevaar dat het in de toekomst moeilijker wordt dergelijke successen te boeken. Met het bijkomende risico dat partijen gaan roepen ‘laat de markt het dan maar oplossen’.”

Toekomst

Dat laatste is bijvoorbeeld geprobeerd in de Tarwewijk op Zuid, vertelt Hoeflaak. “Dat is uitgelopen op een fiasco. En waarom? Zodra een marktpartij zijn aandeelhouders te weinig rendement biedt, trekt hij de stekker eruit. Korte termijnvisie en winstbejag. Ik hoop daarom dat de politiek bij zinnen komt. Ga de verantwoordelijkheid nu niet naar marktpartijen verschuiven. Op het moment dat ze zien dat er niet of nauwelijks rendement is, zijn ze verdwenen. Dus ja, voor wat betreft de toekomst maak ik me zorgen over de aanpak van wijken als het Oude Westen…”

‘Een plek waar je je talent ontdekt’

Anthony Lobato, stichting MAEH

In de Van Speykstraat zit stichting MAEH. Een muziekstudio die op 1 maart 2013 z’n deuren opende en onder leiding van Anthony Lobato en Martin Jaccot staat. “Wij willen jongeren een omgeving bieden waar ze hun talent kunnen ontdekken en ontwikkelen”, legt Lobato uit. “Talent in kunst, cultuur en taal. Wil jij je dromen waarmaken, maak er dan werk van.”

“Jongeren kunnen worstelen met conflicten en negatieve emoties. Muziek vormt een belangrijke sleutel tot de oplossing daarvan. Dankzij muziek kunnen mensen hun emoties beter herkennen, onderscheiden en plaatsen. En niet onbelangrijk, weer kwijtraken. Ik zat vroeger ook met negatieve gedachten. De muziek heeft mij gevormd en ervoor gezorgd dat ik positief ben gaan handelen en denken. Muziek stimuleert.”

Het idee van de studio ontstond nadat een vergelijkbare studio in de Witte de Withstraat dicht moest. Lobato: “Martin en ik waren daar kind aan huis, het was onze bakermat. We vonden het een morele plicht iets vergelijkbaars te beginnen. Dat wat wijzelf hebben ervaren in de Witte de Withstraat willen we doorgeven: tijd vrijmaken voor jongeren. Hen helpen, zoals anderen ons hebben geholpen.”

Waarom juist in het Oude Westen? “Hier liggen onze roots”, verklaart Lobato. “Hier zijn we geboren en getogen. Wij kennen de mensen, we weten met wie we te maken hebben. Jongeren van wie wij weten dat ze het niet zo goed hebben, brengen wij in contact met muziek. Zo geven we hen een nieuw, perspectiefvoller beeld. Dat is onze missie!”

‘Het rauwe randje past ons prima’ 

Ani Haaken, hostel Rotterdam

“Acht jaar geleden begon ik samen met twee vriendinnen aan een wereldreis. Rusland, Mongolië, China, Azië, India, Australië… We trokken van hostel naar hostel. Daar voelden we ons thuis. Zo ontstond het idee om ooit zelf een hostel te starten.”

Aan het woord is Joyce Brouwer. Samen met reisgenoot Daniëlle opende zij in juli vorig jaar de deuren van hostel Ani & Haakien aan de Coolsestraat met 54 slaapplaatsen. Dat ging niet zonder slag of stoot. “We hebben jarenlang gewerkt aan ons plan en ons verdiept in de regelgeving. Op een gegeven moment kwam dit pand op ons pad. We zijn met de bank gaan praten. Dat verliep heel positief. Maar ja, puntje bij paaltje gaf de bank niet thuis. We waren te jong, te onervaren, het was crisis. Teleurgesteld en boos waren we. We voelden ons genept.”

Er bleef slechts één manier over om aan geld te komen: crowdfunding. “Doodeng, maar we hadden geen keus. Uiteindelijk ging dat als een speer. Binnen no time hadden we ons benodigde bedrag. De gunfactor bleek hoog. Wat overbleef was onze angst: wie betaalt, bepaalt. Maar daarvan is in de praktijk geen sprake. We hebben goede afspraken en binnen vijf jaar lossen we de geleende bedragen af.

“De keus voor het Oude Westen had alles te maken met het pand, het warme onthaal en de nabijheid van het Centraal Station. Ik weet dat mijn ouders vroeger niet wilden dat ik hier kwam. De West-Kruiskade stond slecht aangeschreven. Hoe anders is dat nu. Het leeft en bruist hier, het is enorm internationaal. En ja, natuurlijk heeft het ook nog wel een rauw randje, maar dat past prima bij onze doelgroep.”   

‘Ik geloof in een positieve benadering’ 

Khalid Chennouf, Thaiboksschool Oude Westen

Hij wordt in het Oude Westen gezien als een held. Ex-wereldkampioen kickboksen Khalid Chennouf wil zelf van een heldenstatus niets weten. Het is vooral bescheidenheid die deze man zo siert. En liefde en compassie voor mensen. Sinds 2008 haalt hij moeilijk hanteerbare jongeren van de straat. Hij praat met ze en biedt ze bovenal een nieuw perspectief. Hoe? Door middel van sport, kick- en thaiboksen in Thaiboksschool Oude Westen aan de Gaffelstraat.

Of deze jongeren de top in deze sport bereiken, is volstrekt irrelevant zegt hij. “Geef mij duizend jongeren om te trainen. Hooguit vijf daarvan zijn goed genoeg voor de top. Dan blijven er 995 over die ook talenten hebben. Om die groep is het mij te doen. Die wil ik helpen bij het vinden van hun talenten. Ik geef ze zelfvertrouwen en wakker hun ambitie en eerzucht aan. Ze moeten iets willen bereiken en iets willen betekenen. Ik bied ze daarbij houvast en veiligheid. Dat is de bron, de kern. Van daaruit kun je gaan werken met mensen.”

Over politiek wil Chennouf niet spreken. “Ik hou me daar niet mee bezig. Laat ik er dit over zeggen: door mensen continu in een hoek te schoppen, verbeter je de situatie niet. In tegendeel. Schop een hond continu in een hoek. Dan komt er een dag dat hij van zich afbijt. Ik geloof in positieve beloning en benadering. In respect. En, als gezegd, in houvast en veiligheid.”