Met Ont-heemd zet regisseur Paul Röttger een theatervoorstelling op locatie neer die je regelrecht naar de strot grijpt. Om je niet meer los te laten. Röttger zuigt het publiek een onbekende wereld in waar angst, verwarring, vervreemding en ontreddering de boventoon voeren. De 50 spelers van het rotterdamscentrumvoortheater (RCTH), acteurs met en zonder beperking, laten je voelen hoe het is als vluchteling opgejaagd te worden. Wie niet geraakt wordt door dit stuk, heeft geen gevoel in zijn donder.
Voortgeduwd door mensen in witte pakken met reflecterende hesjes en mondkapjes op. Wie is publiek en wie acteur? Waar gaan we heen? Wat staat ons te wachten? In de donkere avond lopen we door de Spaanse Polder. Voor een loods stopt een begeleider in wit pak, zegt iets in een mobiele telefoon. Een loodzware deur gaat open en we worden als vee binnengedreven. Met een klap die nagalmt in de lege loods, slaat de schuifdeur dicht. Mensen gillen, de begeleiders in witte pakken manen, met een gemaakte glimlach, zonder te spreken tot kalmte.
Een man met een gele ijsmuts op rent door de hal. Hij slaat op de betonnen steunpilaren. Een meisje zingt zacht en trekt zich terug in een hoek, weg van de groep. Als de begeleiders plots schel fluiten, schreeuwt de massa met één stem. Een andere deur gaat open en we worden weer voortgejaagd een volgende lege ruimte in. Dan nog één, steeds door van leegte naar leegte. Desoriëntatie maakt zich meester van de groep. Waar zijn we? Waarom die sinistere, donkere ruimtes? Wat staat ons als groep te wachten? De normaal aanwezige grens tussen publiek en acteurs ontbreekt. Het is zelfs niet meer duidelijk wat echt is en wat gespeeld.
‘De enige zekerheid die er is, bestaat uit de kleine uitingen van ontzetting en wanhoop.’
De rituelen in de groep herhalen zich. De enige zekerheid die er is, bestaat uit de kleine uitingen van ontzetting en wanhoop. Het ritmisch herhalen biedt troost. Er ontstaat verwantschap tussen publiek en gezelschap. Het licht springt aan, de acteurs leggen hun kleden neer. In deze ruimte zonder privacy is het kleed hun domein dat ze beschermen of het hun woning is. Het publiek voelt de wanhoop achter de eigen borst kloppen. De massa is soms een verzameling eenlingen die zijn territorium beschermt, soms één als ze proberen uit te breken of zichzelf moed in zingen. Op de achtergrond voel je altijd de dreigende aanwezigheid van de begeleiders; zelfs in de dromen van de vluchtelingen.
Samen eten
Het verhaal van Ont-heemd verder prijsgeven doet afbreuk aan de voorstelling. Het is theater dat het publiek moet voelen. Toeschouwers moeten zich onderdompelen en alle emoties over zich heen laten rollen. Pas dan komt het vrijwel tekstloze stuk als een mokerslag binnen. Wie bang is aan het eind van de voorstelling ontredderd losgelaten te worden in de koude nacht van de Spaanse Polder: zoals elke voorstelling van het RCTH, eindigt ook Ont-heemd met een gezamenlijke maaltijd.
Aan lange tafels nemen de acteurs plaats tussen de bezoekers. Regisseur Paul Röttger schuift aan en raakt aan de praat met Ali, een acteur met een verstandelijke beperking die zich tijdens een scene niet prettig voelde. Paul zal het verwerken in de voorstelling. Typisch Paul: zijn voorstellingen zijn nooit af. “Een stuk evolueert elke keer dat we het spelen. We krijgen steeds nieuwe inzichten en dat verwerken we weer in ons spel.”
Inclusieve kunst
Het RCTH bestaat inmiddels 29 jaar. Het is een hechte groep acteurs, sommigen werken al twintig jaar samen met Paul. Het mooie aan die onderlinge verbondenheid is dat het gezelschap altijd bereid is nieuwe wegen in te slaan. “De drang om met elkaar nieuwe dingen te ontdekken, zit in de kern van ons werk.”
Zoals vier jaar geleden toen Paul het stuk ‘Wie is er nou gek of ik is een ander’ regisseerde. “Daarin werkten we met psychiatrische patiënten als acteurs. We werden diep geraakt. Elke dag konden wij van hen leren. Zij brachten verfrissing en verbreding in onze kijk op theater. Na die voorstelling besloot ik: dit doen we voortaan altijd. Mensen met een beperking, welke beperking dan ook, zijn geen wezens die buiten de samenleving staan. In veel opzichten zijn zij gelijk en zij werken als gelijkwaardige acteurs mee aan onze voorstellingen.”
Deze wens leidde tot een samenwerking met Theater Maatwerk, een gezelschap voor mensen met een verstandelijke beperking, opgezet vanuit zorginstelling Pameijer. “Uniek in de wereld. Mensen met en zonder beperking die als gelijken samenwerken. Wij maken inclusieve kunst. Via theater dragen wij bij aan de persoonlijke en culturele ontwikkeling van alle Rotterdammers, ongeacht hun achtergrond, geaardheid of fysiek en geestelijk vermogen. Die verbondenheid zou overal in de samenleving moeten zijn.”
Ont-heemd
25 februari t/m 14 mei 2017
Schuttevaerweg 150, Rotterdam Spaanse Polder
De voorstelling begint om 17:00 uur en wordt afgesloten met een gezamenlijke maaltijd
Meer informatie en tickets: www.rcth.nl
