Niets is zo uniek als het gewone. Want wat voor jou gewoon is, is voor een ander wellicht heel bijzonder. En door recht te doen aan íeders gewoon, zien we een wereld waarin niemand op elkaar lijkt. Met dat idee in haar achterhoofd, en gedreven door fascinatie en nieuwsgierigheid naar al die soorten ‘gewoon’, besloot fotograaf Sanne Donders (38) zeven jaar geleden om dagen uit het leven van haar stadsgenoten te portretteren. Het resulteerde in haar boek ‘OVER ALLES wat nergens op lijkt’.
“Dit is Nadir.” Sanne Donders bladert naar het einde van het dikke fotoboek dat op tafel ligt en wijst op een foto van een jongen in een Messi-shirt. Het is een zonnige herfstdag en we zitten in het kantoor van Flowerdales Agency aan de Eendrachtsstraat in Rotterdam. “Nadir is 11 jaar oud en woont bij mij in de wijk, in Katendrecht”, vervolgt Sanne. “Ik zag hem elke dag voetballen. Hij liep ook altijd met zijn bal en in een Messi-shirt. Dat vond ik mooi om te zien, zo’n jongen die helemaal opgaat in de sport en zich identificeert met zijn grote held, die eigenlijk gewoon Messi wil zíjn.” Sanne’s ogen beginnen te stralen: “Ik heb contact met hem gelegd en later ook met zijn moeder. Toen ben ik een dag mee gaan lopen.”
“Het mooie vond ik dat hij zo vrij was om te dromen. Wat de toekomst hem ook brengt, hij mocht dromen, niemand stond dat in de weg.”
En een dag meelopen mag in dit geval heel letterlijk worden genomen. Nog voor dag en dauw stond Sanne bij het gezin Karimi op de stoep; de eerste foto’s werden genomen bij het ontbijt, de laatste vlak voor het slapengaan. De fotograaf ging mee naar school, zat in de klas, stond erbij als de broers op straat een balletje trapten. Het resulteerde in een serie intieme, fascinerende beelden uit het leven van Nadir. De liefdevolle foto van een lachende moeder die met haar twee zoons stoeit, ontroert. Evenals de foto waarop de drie jongens – op rij in tenue van Robben, Ronaldo en Messi – tandenpoetsen, onderwijl een balletje trappend. Op de laatste foto zien we Nadir met zijn broers in een stapelbed, een poster van FC Barcelona aan de wand, de bal nog steeds in de hand.
Sanne: “Het mooie vond ik dat hij zo vrij was om te dromen. Wat de toekomst hem ook brengt, hij mocht dromen, niemand stond dat in de weg.”
Nieuwsgierigheid
Naast Nadir portretteerde Sanne nog 32 anderen. Individuen, gezinnen. Thuis of op het werk. Jong en oud, een dwarssnede door de stad. Voor elke serie liep zij een dag met hen mee, letterlijk van ’s morgens vroeg tot ’s avonds laat. “Het begon zo’n zeven jaar geleden, nadat ik voor Museum Rotterdam een dag meeliep met een mantelzorger, om zodoende echt een inkijkje te krijgen in hoe iemands leven er nu uitziet”, vertelt Sanne als we haar naar de oorsprong van dit mooie project vragen. “Toen realiseerde ik me hoe interessant dat is, hoeveel méér je eigenlijk ziet als je echt een dag met iemand deelt. Na die opdracht voor Museum Rotterdam ontmoette ik per toeval een gezin (de familie Winklaar, ook te vinden in het boek, red.) met tien kinderen en twee kleinkinderen. Zij waren zo vrolijk, het was er zo gezellig, en ik dacht: hoe doen zij dat? Hoe ziet een dag eruit voor dat gezin, hoe houden ze de ballen hoog? Toen heb ik de stoute schoenen aangetrokken en gevraagd of ik een dagje mee mocht met mijn camera. Het is dus eigenlijk begonnen vanuit mijn eigen nieuwsgierigheid.”
“Ik denk dat we allemaal wel bij elkaar naar binnen gluren, als je langs een raam loopt. We willen graag weten hoe het er bij anderen aan toegaat, hoe ze leven, wat ze doen.”
En hebben we die nieuwsgierigheid niet allemaal, vraagt Sanne zich af. “Ik denk dat we allemaal wel bij elkaar naar binnen gluren, als je langs een raam loopt. We willen graag weten hoe het er bij anderen aan toegaat, hoe ze leven, wat ze doen.” Toch gaat die fascinatie bij de fotograaf nog een stukje verder: “Weet je wat ik een interessante gedachte vind? We leven allemaal in dezelfde tijd. Het is overal maandag, we hebben hetzelfde aantal uren in de dag, de zon gaat op hetzelfde moment onder bij de buurman. Maar de manier waarop we met die tijd omgaan, hoe we onze dagen invullen, is zo verschillend. We wonen in dezelfde stad, dezelfde straat, we reizen met dezelfde tram. Al die verschillende levens kruisen elkaar continu. Hoe wonen die andere mensen, en met wie? Waar werken ze? Hoe besteden zij hun dag? Hoe ontspannen ze – of welke strijd voeren zij juist? Met wie voelen ze zich verbonden, hoe helpen ze anderen?”
De mensen die Sanne uitkoos kwam ze vaak toevallig op het spoor. Het waren mensen die ze via via leerde kennen en waar ze – wederom – nieuwsgierig naar was. En zo liep ze een dagje mee in het Erasmus MC en zelfs op de Van Ghentkazerne. Was het moeilijk om mensen bereid te vinden mee te doen, willen we weten. “Ik legde het altijd eerst in de week”, zegt Sanne, “dan merkte je vanzelf of het idee iemand aansprak. Vaak hadden we elkaar al veelvuldig gesproken voor ik echt een dag met hen meeliep. Na zo’n dag stuurde ik hen een hele ruime selectie van de foto’s – mochten zij een bepaalde foto liever niet terugzien in de selectie, haalde ik die eruit. Voor de mensen die ik fotografeerde, bleek de serie vaak een heel waardevol document. Het zijn foto’s die je normaliter niet zou hebben, beelden die je eigenlijk nooit ziet omdat ze voor jou te ‘gewoon’ zijn om te fotograferen. Zoals een foto waarop je met je gezin aan het avondeten zit. Het haar van je dochter kamt voor het slapengaan. Of foto’s die gemaakt zijn terwijl je aan het werk bent. Als buitenstaander pikte ik momenten op die henzelf niet meer opvielen. Juist door een hele dag met elkaar te delen, pikte ik kleine mooie details uit hun leven die ik kon vastleggen.”
Corona
Na zeven jaar had de fotograaf logischerwijs een schat aan foto’s. Wat ga je daar dan mee doen, is de vraag. Aanvankelijk, lang voor Corona zijn intrede deed, had Sanne een feest willen organiseren. Ergens een grote zaal huren, iedereen bij elkaar en de foto’s dan overal ophangen. “Zo’n samenkomst past ook mooi bij het idee van ontmoeten, elkaar zien. Het was Anne Bloemendaal, met wie ik eerder samengewerkt had, die voorstelde een boek te maken.” Sanne ging overstag. “Middels crowdfunding zamelden we het bedrag in dat nodig was om een boek uit te geven. In eerste instantie had ik bedacht om het zelf uit te geven. Ik wilde geen concessies doen aan de vorm en inhoud. We hadden alles al bedacht; welke foto’s gebruikt zouden worden, hoe we die vorm gingen geven. Bij sommige mensen werd er een korte tekst geschreven, of een podcast gemaakt.”
Toch week Sanne van dat plan af toen ze Edwin Veekens ontmoette, die destijds net de uitgeverij Kyosei was opgestart. “Het klikte goed. Hij had een bepaald idealistisch doel voor ogen met Kyosei, namelijk het uitgeven van boeken met verhalen die raken, die iets in beweging zetten. Zijn enthousiasme werkte aanstekelijk, maar bovenal: ik kon het boek uitgeven op mijn manier. Dat was heel prettig, vooral omdat we al zo ver in de vormgeving waren.”
“Er bestaat geen gemiddelde. Er zijn geen hokjes. En als je zoveel mogelijk recht doet aan iemands gewoon, dan lijkt niemand op elkaar. Dan is iedereen bijzonder.”
Heeft ‘OVER ALLES’ zelf een idealistisch motief? Sanne lacht: “Dat zou ik niet willen zeggen.” Toch hoopt ze iets te bewerkstelligen: “Ieder mens heeft een verhaal. Een heel gewoon verhaal, maar ook een uniek verhaal. Ik wil mensen graag uitnodigen om voorbij de hokjes te kijken. We kijken te vaak naar de cijfers, naar gemiddelden – als het bijvoorbeeld gaat om beleid maken – maar het gaat júist om het individu. Er bestaat geen gemiddelde. Er zijn geen hokjes. En als je zoveel mogelijk recht doet aan iemands gewoon, dan lijkt niemand op elkaar. Dan is iedereen bijzonder.”
Een reminder wil ze zijn, voor hoeveel soorten gewoon er zijn. “Gelijktijdig heb ik ook maar gewoon een ‘dag uit het leven van’ vastgelegd. Het idee dat een dag eerder of later weer anders zou zijn, dat het bij de buren ook weer heel anders is, dan vind ik machtig fascinerend. Zo ben je nooit uitverteld.”
OVER ALLES wat nergens op lijkt is vanaf nu verkrijgbaar via de webshop van Kyosei: www.kyosei.nl.
De foto’s zijn van Sanne Donders.
