Het Noordereiland is een van de meest bijzondere plekken in Rotterdam. Het is een dorpje in de rivier, waar 3600 mensen wonen op de grens tussen Noord en Zuid. Over de ouderdom van het eiland zijn verschillende schattingen. Volgens de site van de wijkraad ontstond het eiland tussen 1860 en 1880, waarmee het eiland in 2020 dus tussen de 140 en 160 jaar oud zou zijn. Wikipedia zegt dat het eiland in 1872 is ontstaan, toen Gemeentewerken onder leiding van directeur Christiaan Bonifacius van der Tak – naar wie inderdaad een straat op het eiland vernoemd is – de Noorderhaven groef en het stuk land dat nu Noordereiland heet, loskwam van de wijk Feijenoord. De haven die het eiland zijn naam gaf, kennen we nu als de Koningshaven.
Het Noordereiland veroverde een plekje in het hart van elke Rotterdammer als symbool van verzet: hier vochten de mariniers tot het bittere einde, het einde dat kwam met de bekende bommenregen die de stad voorgoed veranderde.
Het eiland bleef hierbij overigens grotendeels gespaard, omdat de Duitse troepen er zaten. Dit geeft het eiland tot op de dag van vandaag zijn unieke karakter: veel straten zijn goed bewaard gebleven en ademen nog de sfeer van een Rotterdam dat verder grotendeels verdwenen is. Niet gek dus dat grote delen van het Noordereiland beschermd stadsgezicht zijn.
Op het Noordereiland hebben altijd veel schippers gewoond. De binnenvaartschepen lagen er rijen dik aan de kade. Nu liggen er nog vaak schepen, maar veel minder omdat de haven ver buiten de stad is komen te liggen, in de Botlek en Europoort. Toch wonen er nog steeds veel (ex)binnenvaartschippers. Misschien dat daar de vrije geest vandaan komt die zoveel jonge ondernemers en creatieve bedrijven naar het eiland trekt. Gers! nam een kijkje achter de voordeur van de nieuwe lichting ondernemers op het Noordereiland.
‘Vrijheid zit in het DNA van het Noordereiland’
“Toen ik nog op Noord woonde, kwam ik eigenlijk nooit op het Noordereiland”, zegt Vincent van der Vechte, mede-eigenaar van Heftiger merkenbouwers. “Ik reed vaak genoeg over de Willemsbrug, maar nam nooit die afslag. Tot ik een loftwoning ging bezichtigen in een voormalig hotel aan de Maaskade. Na dat eerste bezoekje was ik verkocht.”
Vijftien jaar later woont hij nog steeds aan diezelfde Maaskade. Dat gevoel van vrijheid als je door de ochtendmist boven de Maas naar de skyline van de stad kijkt, dat is uniek. Dat gevoel van vrijheid zit volgens Van der Vechte in het DNA van het Noordereiland, als voormalig binnenvaartkwartier met zijn vele (ex)schippersfamilies. “Die waren gehecht aan hun vrije leventje op de vaart. Men is hier nog steeds wars van regeltjes én van te veel bemoeienis van ‘de overkant’. We regelen hier de zaken liever onderling”.
Het Noordereiland heeft daardoor altijd aantrekkingskracht gehad op creatieve ondernemers. “Al is het hier gelukkig niet zo’n door de stad gestimuleerde creatieve hub, vol frappuccino nippende hipsters zoals elders in de stad. Hier is het nog echt no-nonsense en recht-door-zee, om in schipperstermen te blijven”. Nieuwkomers nemen dat vaak automatisch over.
Metaforen uit de bouw
Samen met mede-designer Patrick Schotte begon Vincent het bureau Heftiger, op het centrale plein van het Noordereiland in de schaduw van de Hef. De naam van het bedrijf verwijst naar de iconische brug. “Wat we doen? In 020 zouden ze dat ‘branding’ of ‘brandbuilding’ noemen, hier in Rotterdam noemen we onszelf simpelweg merkenbouwers. Ieder bedrijf of organisatie is immers een merk, zeker vanuit het perspectief van de klant. Wij gebruiken handige metaforen uit de bouw om te duiden wat we doen: merkbouw, merkrenovatie, merkonderhoud en merkactivatie. Ondernemers snappen direct wat we voor hen én hun merk kunnen betekenen, van strategische positionering tot design en van huisstijl tot het ‘in de markt zetten’ van je merk. Met ondernemers kan je goed samenwerken, ze hebben zelf waardevolle inzichten en je ziet direct resultaat”.
Wellicht is dat dan toch weer een bruggetje naar dat Noordereiland DNA? “Klopt, ook wij zijn wars van (marketing)regeltjes, kleuren graag buiten de lijntjes en werken graag samen met doeners. Daarom zitten we op het Noordereiland als creatieve enclave middenin de stad ook echt op onze plek.”
Het zonnetje piept door de wolken boven de Rotterdamse bruggen. Het is zo’n dag dat de winter nog net niet voorbij is, maar de lente ook nog niet echt is begonnen. Met een grote lach op zijn gezicht stapt Hans Mosselman koffiebar Koozie binnen. Voor hem is het Noordereiland bekend terrein. Het eerste wat Mosselman ziet als hij ’s ochtends zijn ogen opendoet, zijn de rode pijlers van de Willemsbrug.
Mosselman woont al jaren op het Noordereiland en heeft er het concept voor pop-up restaurant A la Plancha bedacht en uitgevoerd. “Geweldig verhaal is dat: Ik kreeg de opdracht een muziekfestival te organiseren op het Noordereiland. Ik kwam thuis van een mooie reis en dacht: Ik heb geen zin in nog een buurtfestivalletje, daar zijn er duizend in een dozijn van, komt geen hond op af. Ik wil een keer iets anders. Het geluk wilde dat ik die week in een heerlijk visrestaurantje had gegeten. Dat moeten we hebben, dacht ik. Met lokale producten en mensen van het eiland zelf.”
‘Je stikt nog eerder in een flensje’
Het buurtrestaurant, uitgevoerd door Food for Thought, kende roerige laatste jaren. Na vijf succesvolle pop-up edities kreeg het restaurant in 2018 geen vergunning meer. “Het ponton waarop het restaurant gevestigd is, drijft in de Maas en zou gevaarlijk zijn voor de scheepvaart. Je stikt nog eerder in een flensje op de pannenkoekenboot dan dat er een schip tegen ons restaurant aanvaart! Het is allemaal ingewikkeld geworden tussen gemeente, provincie en A la Plancha”, zucht Mosselman.
Metamorfose
Er zijn meer dingen waaraan de flamboyante zakenman zich ergert. Het Noordereiland is een prachtig stukje Rotterdam. Maar men staat erbij en kijkt ernaar hoe dit eiland zijn smoel verliest. “Vroeger liep ik langs allerlei winkeltjes. De een na de ander sloot zijn deuren en er komt niks voor terug. Men doet hier maar wat.”
Een metamorfose à la de Kaap ziet Mosselman wel zitten: “Maar wel eigen, iets aparts. We hebben hier 2200 meter kade. Daar moeten we in samenwerking met het Havenbedrijf iets tofs van kunnen maken, toch? Waak voor het feit dat de echte Noordereilanders de wijk nemen naar andere delen van Rotterdam. Of nog erger: de stad uit. Echte Noordereilanders staan voor hun plek. Vroeger hoefde de gemeente echt niet met een of ander gek plan te komen want dan stonden er bij wijze van spreken hele straten met stenen te gooien. Die ons kent ons mentaliteit sijpelt zo de Maas in als we niks doen.”
‘Het Noordereiland is een dorpje in de rivier, waar 3600 mensen wonen op de grens tussen Noord en Zuid’
Als je op een verjaardag naast Willem Brakenhoff zit en vraagt naar zijn werk, moet je opletten dat je je niet verslikt in je stukje augurk. Op zijn kaartje staat: jurist/motivationeel psycholoog. Hij begeeft zich in de wereld van het aanbestedingsrecht, opdrachtgevers, bestemmingsplannen en overheden. “Ik snap het beeld dat men heeft van mijn vak, maar ik houd ook niet van dat stijve cijfertjesimago en van ellenlang bureaucratisch geneuzel”, vertelt de sympathieke Brakenhoff. Juist daarom werk hij ook zo graag op het Noordereiland. Vanuit zijn kantoor kijkt hij op de Koninginnebrug en de Hef. “Een beter uitzicht kun je toch niet hebben?
Ik ging eerst bouwkunde studeren, maar ik had geen idee, joh. Moest ik vijftig vierkantjes tekenen; gingen we natte cellen maken. Zat ik heel de avond badkamers in te delen. Na zeven vierkantjes kwamen die natte cellen mijn neus uit. ‘Waarom doen we dit eigenlijk’, vroeg ik aan die leraar. ‘Als jij architect wil worden is dit je voorland’, antwoordde die vent. “Ik ben er snel mee gestopt en rechten gaan studeren.” Inmiddels heeft hij 25 jaar ervaring.
‘Ik ga niet de hele dag natte cellen tekenen’
Elke dag mooier
Brakenhoff praat alsof hij al zijn hele leven eilander is. Niets is minder waar: “Ik heb ook in Amsterdam gewoond. Ook leuk, maar anders. Amsterdam is af, er kan niks meer aan veranderen. Je hebt er in de binnenstad niks meer te zoeken, je struikelt over de toeristen. Rotterdam is in beweging. Toen ik in de jaren negentig uit Rotterdam vertrok, woonde ik op Zuid. Een grote bende was het daar. Toen ik mijn vrouw ontmoette en we een woonplaats moesten kiezen, zijn we in Rotterdam gaan kijken. Ik reed de stad in en herkende helemaal niks meer. Ik kon mijn ogen niet geloven. ‘Wat een ontwikkeling heeft deze stad doorgemaakt’, dacht ik. En toen ik op een zonnige dag een rondje over het Noordereiland liep, wist ik het zeker: hier wil ik wonen.” Sinds vier jaar heeft Brakenhoff zijn kantoor aan de Tulpstraat. Hij is niet van plan weer weg te gaan. “Het Noordereiland is fantastisch. Ik woon boven mijn kantoor, Ik voel me hier thuis. Inmiddels ken ik ook veel Noordereilanders. Ik lunch vaak bij Fadi’s op de hoek en laatst was ik bij een optreden van een jazzmuzikant in café Koozie. Heel leuk. Ik zou het toejuichen als er meer kleine festivalletjes of pleinfeesten komen. We moeten het Noordereiland nog meer op de kaart zetten. En als de gemeente dwars gaat liggen met vergunningen ofzo, kom ik graag in actie”, lacht Brakenhoff.
In de Van der Takstraat, op een steenworp afstand van de Willemsbrug, kijkt Tante Nino uit haar raam. Er verschijnt een grote glimlach op haar gezicht en ze groet enthousiast: “Welkom, welkom, kom binnen. Ga maar zitten dan maak ik lekker een kop thee”. Onder toeziend oog van haar man Pieter-Jan komen er allerlei heerlijkheden op tafel. “Straks nog even naar de keuken komen hoor, dan maak ik heerlijke khachapuri. Een echt Georgisch gerecht dat daar op iedere hoek van de straat te krijgen is”.
Gastvrijheid en een open houding zijn de handelsmerken van Nino Purtskhvanidze (Tante Nino). Je hoeft geen raketgeleerde te zijn om te snappen dat deze excentrieke vrouw niet op het Noordereiland is geboren. “Ik kom uit Georgië, de grens tussen Europa en Azië. Ik ben in 1998 door de liefde op het Noordereiland terechtgekomen. Geen moment spijt gehad. De neefjes en nichtjes van Pieter-Jan gingen me al snel tante noemen.
‘Ik ben helemaal geen lerares Duits’
Daar snapte ik helemaal niks van. In Georgië betekent tante: lerares Duits. Dus ik zei: ‘Ik ben helemaal geen tante.’ Daar snapten zij weer helemaal niks van. Een grappige spraakverwarring, met een leuk gevolg. Zo werd tante Nino geboren. Ik houd van koken, en van muziek. Die combinatie zijn we in 2011 gestart en het sloeg aan.”
Podium
“Wij hebben de Khachapuri Kino Club opgericht, een podium voor films en makers. Eerst eten we met iedereen aan lange Georgische tafels. Pieter-Jan is de tamada, de gastheer. Heel gezellig. Iedereen moet zich thuis voelen. Ook organiseren we kleine concerten. Er komen pianisten die zo fantastisch spelen dat je er gewoon van moet huilen. En er zijn studenten van Codarts die hier hun projecten bedenken en uitvoeren.”
Makkelijk is het allemaal niet. “We hebben veel steun aan de gemeente en cultuurscouts. Zij helpen met subsidie. We proberen minder afhankelijk te worden. Zowel bedrijven als particulieren kunnen ons met donaties ondersteunen. Een prettige bijkomstigheid is dat men het ingelegde geld ook weer terug kan krijgen via de Belastingdienst. Je kunt zelfs meer terugkrijgen dan dat je hebt ingelegd”, lacht tante Nino.
Verschillen vallen weg
Het Noordereiland staat symbool voor tante Nino’s werk. “Het Noordereiland is letterlijk een verbinding tussen Zuid en het centrum. Hier vallen de verschillen weg. Die verbinding willen wij zijn: brug tussen culturen met behulp van culturele activiteiten. Het Noordereiland is met afstand de mooiste plek in de stad. Het lijkt of de Maas elke dag een andere culturele voorstelling geeft.” Geheel in de geest van Tante Nino.
Het eilandkarakter in krijt
Kunstenaar Bart Lodewijks heeft wijken over de hele wereld voorzien van krijttekeningen. Van Rio de Janeiro tot Strombeek, van Gent tot Calcutta en van Londen tot Bochum. Marleen van Wijngaarden, creative director van MURALS Inc., haalde Lodewijks naar Rotterdam om met project ‘Noordereiland Tekeningen’ ook dit stukje stad onder handen te nemen.
Met zijn lineaire tekeningen zoekt Lodewijks de verbinding tussen gebouwen, straten, omgeving en bewoners. Van Wijngaarden: “Bart begeeft zich als outsider onder de mensen. Met zijn onbevangen blik levert hij vervolgens zijn bijdrage aan het bijzondere karakter van het eiland. Het Noordereiland is een eigenzinnige plek met bijzondere verhalen. Ik ben heel benieuwd hoe Bart het karakter van het eiland met zijn tekeningen tot uiting weet te brengen.”
MURALS Inc.
Het bureau van Van Wijngaarden is een advies-, bemiddelings- en productiebureau gespecialiseerd in hedendaagse muurschilderingen. Het vertegenwoordigt muurspecialisten op internationaal niveau. Zo toont MURALS Inc. de veelzijdigheid van muurschilderkunst: van grootschalige geometrisch abstracte werken op tunnels en viaducten tot gedetailleerde tekeningen op binnenmuren. “Vanaf 2013 hadden wij onze thuisbasis op het Noordereiland”, vertelt de creative director. “Je ontdekt hoe bijzonder het eiland is. Het is het geografisch middelpunt van Rotterdam, maar je merkt weinig van het stadsgewoel, eerder het omgekeerde.”
Het Noordereiland heeft een rijke historie die de komende jaren uitgediept wordt door kunstenaars en cultureel ondernemers, gevestigd op het eiland. Daaraan zal volgens Van Wijngaarden het project van Bart Lodewijks een mooie bijdragen leveren.
MURALS Inc. is onlangs verhuisd. Het kantoor waar ze zaten, wordt omgebouwd tot appartementen. “Maar we blijven in de buurt. We hebben ons nieuwe onderkomen net over de Koningsbrug, Piekstraat 31.”
Het project ‘Noordereiland Tekeningen’ neemt negen maanden in beslag en kan, behalve live, ook op diverse media gevolgd worden.