Het wapen van Rotterdam is al eeuwenoud. In de loop der tijd is er zo af en toe wel het een en ander veranderd. Maar geen verandering is zo ingrijpend geweest voor de psyche van de Rotterdammer als de laatste toevoeging: in 1948 gaf toenmalig Koningin Wilhelmina ons het devies ‘Sterker door Strijd’. Een kreet die de inwoners in het hart gesloten hebben. Van borstvullende tatoeages tot lantaarnpalen en van reusachtige spandoeken in stadions tot steunbetuigingen aan de zorg. ‘Sterker door strijd’ is overal en kan altijd.
Het wapen van onze stad is een gravenkroon met twee Vlaamse en twee Hollandse leeuwen boven de kleuren groen, wit, groen. Zo is het niet altijd geweest. De oudste variant ervan is te herleiden tot 1304, nog voordat we stadsrechten kregen, en werd geschonken door Graaf Willem III van Holland en Henegouwen als dank voor onze steun in de strijd tegen Vlaanderen. De rode Hollandse leeuwen en Vlaamse zwarte leeuwen zijn terug te voeren op het wapen van Henegouwen. De witte baan op het zegel, en in onze vlag, symboliseert de Maas, de twee groene banen verwijzen naar het Hof van Wena, een kasteel dat ooit ter hoogte van wat nu het Hofplein is stond.
Er zijn trouwens ook bronnen die de toekenning van het stadswapen verbinden aan het moment dat Rotterdam stadsrechten kreeg: in 1340 door Graaf Willem IV toegekend.
In de Napoleontische tijd, toen Frankrijk de scepter in ons land zwaaide, werden er drie bijen op een rode bies boven de leeuwen geplaatst. Zij staan symbool voor les bonne villes de l’empire, de goede steden van het Franse rijk. Ook werd er een kroon met Franse adelaar boven het zegel toegevoegd en er werd een gouden banier rond het geheel gehangen. Deze Franse toevoegingen werden op 16 juli 1816 bij koninklijk besluit vervangen door de gravenkroon die we nu nog in ons wapen terugzien. Ook de twee leeuwen die het zegel stutten komen rond deze tijd om de hoek kijken.
Wapenspreuk
Onze overbekende wapenspreuk, ook wel devies genoemd, is na de Tweede Wereldoorlog de laatste grote wijziging in ons stadswapen. Op 19 januari 1948 belandt er een telegram op het stadhuis voor burgemeester Pieter Oud:
Het is Mij een bijzondere voldoening, U, mijnheer de burgemeester, mede te delen, dat Ik heden het besluit tekende tot toevoeging aan het wapen van Rotterdam van de woorden ‘Sterker door Strijd’.
als herinnering ook voor het nageslacht aan de moed en de kracht, waarmee de bevolking van Rotterdam alle beproevingen van de oorlog heeft gedragen en het belangrijkste aandeel, dat zij genomen heeft in de bevrijding des vaderlands. – WILHELMINA
Oud schrijft dadelijk een bericht terug aan Koningin Wilhelmina:
Met grote vreugde en bijzondere erkentelijkheid ontving ik Uwer Majesteit telegrafische mededeling van de toevoeging der woorden ‘Sterker door Strijd’ aan het wapen van Rotterdam. Dit hernieuwd bewijs van Uwer Majesteit belangstelling voor alles wat onze gemeente aanbelangt zal gemeentebestuur en burgerij een nieuwe aansporing zijn om alle krachten in te spannen bij het werk van wederopbouw.
Een devies kan alleen bij koninklijk besluit toegekend worden aan een stad. Het is dus niet zomaar een verzinsel van een overijverig ambtelijk apparaat of een kolderieke ingeving van een lolbroek. Een devies is een serieuze aangelegenheid. Wilhelmina gaf de strijdkreet aan Rotterdam vanwege de moed en kracht van de stad en haar inwoners tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het bombardement, maar ook de titanenstrijd tegen de Duitse bezetters die rond de Maasbruggen werd gevoerd en die de apotheose bleek van onze strijd tegen de nazi’s. De verschillende bombardementen op de stad, maar ook de hongerwinter, de razzia van Rotterdam, de vernietiging van de havens en de vele wraakacties op burgers. Dat alles was aanleiding voor de toekenning.
Blote vent
Met die spreuk alleen nam Wilhelmina echter geen genoegen. Enkele maanden na de toekenning van het devies, maakte ze bekend dat ze de stad ook een beeldhouwwerk met dezelfde titel cadeau wilde doen. Het werd in 1951 geplaatst in de entree van het stadhuis. Leuke anekdote is dat burgemeester Oud een beetje in zijn maag zat met de blote vent die de vorstin wilde schenken.
De marmeren David, ontworpen door beeldhouwster Hank Hans en uit een doormidden gezaagd stuk Carrara-marmer in het damestoilet van het stadhuis gemaakt, velt met een enorme knuppel de Duitse adelaar. Zijn eigen knuppel steekt fier en provocerend richting binnenkomende bezoekers. En precies dat vond Oud niet zo tof. Hij wilde het wegmoffelen in een hoek van het gebouw – een beetje zoals de overbekende Kabouter Buttplug in eerste instantie werd weggestopt op de binnenplaats van museum Boijmans-Van Beuningen. Maar Hans ging voor dat idee liggen, omdat haar beeld ‘bedoeld was voor de vrije ruimte’.
Ze kreeg haar zin en op 30 november 1951 onthulde (inmiddels prinses) Wilhelmina het beeld in het bijzijn van de preutse burgervader. Bij deze gelegenheid sprak de voormalig koningin de stad toe met de woorden: “Sterker door Strijd werd Rotterdam en zal dat blijven. Het streed in de oorlog, zoals heel Nederland streed, maar leed uitzonderlijk. Rotterdam herrijst, schoner dan tevoren. Er wordt geen wond geslagen of men herrijst met groter weerstand. Er wordt geen leed gedragen, of men herrijst sterker. Er wordt geen strijd gestreden, of men herrijst met nobeler doel voor ogen.”
Met deze woorden zette Wilhelmina een ware Sterker door Strijd- manie in gang. Want sinds devies en beeld onze stad verrijkt hebben, is het nagenoeg onontkoombaar geworden. De reusachtige vlag die het kantoorpand naast het Hofplein sierde toen Feyenoord in 2017 na achttien jaar weer eens de landstitel pakte. De vele lichaamsversieringen die op een zonnige dag onder lagen kleding vandaan komen. Mokken, vlaggen, shirtjes, koektrommels, onderzetters en tijdens de coronacrisis tientallen banieren tegenover zorginstellingen om het medisch personeel een hart onder de riem te steken. Er is geen moment waarop de Rotterdammer niet kan uitroepen: wij zijn sterker door strijd!
Bronnen
– indebuurt.nl/rotterdam/genieten-van/mysteries/waarom-is-rotterdam-groen-wit-groen~50046
– indebuurt.nl/rotterdam/genieten-van/opmerkelijke-weetjes-uit-de-rotterdamse-geschiedenis-2~81780
– indebuurt.nl/rotterdam/genieten-van/mysteries/sterker-door-strijd-wapen-rotterdam~87976
– www.rijnmond.nl/nieuws/194106Per-telegram-kreeg-Rotterdam-Sterker-door-Strijd-als-wapenspreuk