Het Stedelijk Museum Schiedam, winnaar van de Museumprijs 2019, is een parel voor de buurt en voor ons land. Zoals de jury van de prijs in haar rapport stelde: het Stedelijk roept een glimlach op. Hoe waar dit is, zie je aan de manier waarop zij een van de kunstschatten van Museum Boijmans Van Beuningen tentoonstelt. Tijdens de verbouwing van dit Rotterdamse museum huist een schilderij van Mark Rothko in Schiedam. En het Stedelijk koos voor een eigen manier van exposeren: helemaal alleen met het kunstwerk in een kamer.
Eenmaal binnen mag je net zo lang blijven als je wilt. Alleen op drukke dagen word je na tien minuten afgelost. Wie gegarandeerd een uur wil kijken, kan een afspraak inplannen via de website. Directeur Deirdre Carasso: “De beleving van het kunstwerk wordt indrukwekkender en intiemer als je het in je eentje ziet. Mensen zeggen dat de Rothko hier – ook al is er maar één werk, een veel grotere indruk maakt dan wanneer het in een zaal tussen andere werken van de kunstenaar te zien zou zijn.” Grey, Orange on Maroon No. 8 uit 1960 illustreert hoe in Schiedam kunst wordt getoond: dichtbij. Het kenmerkt het museum dat voor zijn aanpak de Museumprijs 2019 won. De landelijke onderscheiding werd uitgereikt in de categorie Publieksvriendelijkste Museum.
Je hoeft de kunst niet mooi te vinden
Tijdens de stemperiode voor de Museumprijs ontstond een ware hype. Schiedammers en anderen gingen op de foto met een bord met een zin. Ik stem voor het museum waar je kunst niet mooi hoeft te vinden, stond er bijvoorbeeld. Carasso: “Je wilt er als museum toe doen voor je omgeving want je bent een publieke instelling. Niet iedereen hoeft te komen, maar we hopen wel dat alle mensen het gevoel hebben dat zij óók welkom zijn.”
Gasthuis
Het Stedelijk Museum huist sinds 1940 in een voormalig gasthuis, een pand dat gebouwd werd in de achttiende eeuw. Het complex is ontworpen met in het midden een kapel en aan weerszijden een vleugel, eentje voor de mannen en eentje voor de vrouwen. Nu zijn daar de tentoonstellingen te zien. In de kapel, door het Rotterdamse architectenbureau MVRDV voorzien van rode kasten tot in de nok, komen alle bezoekers samen, net als vroeger.
‘De beleving van het kunstwerk wordt indrukwekkender en intiemer als je het in je eentje ziet’
Er is een museumwinkel en een lunchbuffet. Bezoekers kunnen zelf pakken waar ze zin in hebben. Er is koffie en thee en producten als fruit, chocopasta en brood van lokale ondernemers. Genieten en achteraf zelf bepalen wat het je waard was, is het devies!
Sinds lange tijd maken ook enkele aangrenzende panden deel uit van het museumcomplex. In deze panden bevinden zich de kantoren, waaronder de werkkamer van Carasso. Daar blijkt de gastvrijheid en de open sfeer die in het museum hangt eens te meer: Klop op het raam voor een praatje staat met plakletters groot op haar raam. En elke dag doen mensen dat, met vragen of ideeën.
Rothko en ik
Het schilderij van Rothko hangt tot en met januari 2020 in het Stedelijk. Dat is bepaald niet de enige trekpleister. Zo draagt het museum ook bij aan de emancipatie van de vrouw in de kunstgeschiedenis. Wie in de geschiedenisboeken naar een vrouw speurt komt meestal niet verder dan een muze van een bekend kunstenaar. De vrouw als maker van kunst is vaak ver te zoeken.
Daarom richt het museum de spotlights op tien Nederlandse kunstenaars uit de eerste helft van de twintigste eeuw en koppelt de avant-garde van weleer aan vrouwelijke kunstenaars van nu. Met Meesterlijke vrouwen memoreert het museum het vrouwenkiesrecht dat honderd jaar geleden werd ingevoerd. En uiteraard is deze tentoonstelling te zien in de originele vrouwenvleugel van het gasthuis. Daarnaast zijn de exposities Modest Fashion en In De Hoogstraat [zie kader] binnenkort te zien.
Boksers in de kunst
Het Stedelijk Museum Schiedam blijkt naast een waardig landelijk museum, ook een museum van de stad te zijn en probeert de grenzen op te rekken van er in een museum kan gebeuren. En dat zijn niet alleen exposities. Zo blijkt er een sterke link te liggen tussen kunst en boksen. Tijdens de Open Monumentendagen in september organiseert het museum daarom samen met de lokale boksschool De Haan, opgericht door de bekende Schiedamse bokser Wim de Haan, een weekend vol kunst en boksen. Ook Carasso zelf gaat de ring in. Ze bokst tegen de Rotterdamse beeldend kunstenaar Anne Wenzel. De opbrengst gaat het museum gebruiken om de geschiedenis van de boksschool op te tekenen.
Kunst voor iedereen
Inspiratie in het verbinden van het museum en de maatschappij, vindt Carasso in een van haar voorgangers: Pierre Janssen. Hij was directeur in de jaren vijftig en is nog steeds een voorbeeld voor het museum. Als journalist probeerde
Janssen gedurende zijn carrière het brede publiek te interesseren voor kunst via het programma Kunstgrepen. Carasso: “Janssen gooide de ramen van ons museum open in 1956, toen dat eigenlijk nog niet ‘kon’. Hij was een rattenvanger van Hamelen: de scouting werd uitgenodigd om gitaar te komen spelen. Hij vertelde verhalen en bezocht scholen. Hij zei altijd: ‘Je hoeft niet alles mooi te vinden, maar word niet boos en loop niet weg – dan kan het misschien wel interessant zijn. Iemand heeft het toch maar gemaakt en heeft er een bedoeling bij gehad.’ Ik vind dat een waardevolle leidraad voor iedereen die een museum gaat bezoeken.”
Ze vervolgt: “Volgens mij past onze expositie Rothko & ik mooi in deze traditie. Voor mij is het museum een ontmoetingsplek waar mensen zich in elkaar verdiepen. Dat kan door middel van kunst, maar ook van historische of persoonlijke verhalen.”
Van drankfles tot dildo
Het museum besteedt ook aandacht aan de geschiedenis van de stad. Die begint letterlijk bij de deur met de tentoonstelling In de Hoogstraat. Verhalen uit een winkelstraat die van 29 juni tot 6 oktober 2019 te zien is. De Hoogstraat waar het museum aan ligt, is een van de oudste wegen van Schiedam. Het is een winkelstraat die symbool staat voor zoveel winkelstraten in Nederland, waar schaarste en overvloed, trends en tradities hun sporen achterlieten. Bijzonder is dat iedereen de tentoonstelling kan aanvullen met spullen en foto’s die aan de Hoogstraat herinneren. Speciaal voor deze tentoonstelling maakte Erik Mattijssen een wandvullende installatie. Bijna alles wat hij tekende komt uit de Hoogstraat, van drankfles tot dildo.
Modest Fashion
Mogelijk heb je er nog nooit van gehoord: modest fashion. Als eerste museum in Nederland laat het Stedelijk Museum Schiedam dit internationale modefenomeen zien met werk van ontwerpers van nu, gecombineerd met hedendaagse kunst. Het is iets nieuws én een miljardenindustrie. De tentoonstelling Modest Fashion is van 21 september t/m 9 februari 2020 te zien.
De creaties van deze voorhoede zijn fashionable en bedekt. Vrouwen die niet mee willen doen aan de ‘esthetiek van het bloot’, dragen het, gelovig of niet. Werd de minirok ooit gezien als feministisch statement, nu willen vrouwen vooral vrij zijn en zelf bepalen hoe ze zich aan de wereld tonen: kies lekker zelf! De tentoonstelling markeert het 100-jarig jubileum van het vrouwenkiesrecht in Nederland en viert dat 100 jaar geleden de eerste vrouw in de gemeenteraad van Schiedam kwam.