Bloedmooi is ze, met een dijk van een stem. Maar volgens de Portugese jazz-zangeres Maria Mendes (34) red je het daar alleen niet mee. “Talent betekent niets zonder zelfkennis en toewijding. Dat zou een muzikant of kunstenaar, zo je wilt, volgens mij moeten hebben. Ik heb er altijd hard voor gewerkt.”
Niet voor niets ruilde de zangeres meer dan tien jaar geleden haar havenstad Porto in voor Rotterdam om te studeren aan Codarts. De steden hadden dezelfde zwaarmoedigheid vond ze. Ze zag Rotterdam echter in de loop der tijd veranderen in een inspirerende plek. Haar laatste en alweer derde album is net uit, dus hoog tijd om kennis te maken met deze intrigerende dame. Met een duidelijke visie op haar muzikale reis en een aanstekelijke energie zet ze haar woorden met veel handgebaren kracht bij. Als je de omgeving even vergeet, waan je je met Mendes in een café aan de oever van de Douro.
Operazangeres
“Volgens het verhaal van mijn moeder wilde ik al operazangeres worden toen ik drie jaar was”, vertelt ze. Haar grootouders studeerden allebei klassieke muziek. In de jaren zestig was haar opa een bekende componist van opkomende Portugese popmuziek en haar oma doceerde klassiek piano en zang. “Zowel mijn moeder als ikzelf zijn dus opgegroeid met klassieke muziek. Thuis stond er altijd klassieke muziek op en we gingen vaak in de weekenden naar concerten. Ik was idolaat van muziek, kende de nummers van de musical Sound of Music uit mijn hoofd en zong duetten met mijn oudere zussen.”
Haar ouders zagen haar kwaliteit en toewijding en offerden aardig wat op door hun jongste dochter naar een privé-muziekschool te laten gaan. Ze was toen twaalf en volgde drie keer per week allerlei lessen: van piano tot muziektheorie tot koorzang. De jonge Mendes nam alles zeer serieus, studeerde en trad op haar veertiende al op met professionele operazangers en -zangeressen. Haar toewijding tot klassieke muziek was overduidelijk. “Ik zeg altijd: tot twee jaar geleden had ik geen hobby. Muziek is mijn leven.”
‘Binnen de klassieke muziek volg je altijd, uit respect, wat de componist heeft bedacht. Wat ik mooi vind aan jazz is dat je de muziek verrijkt op de momenten die volgens de klassieke lijn ‘stil’ zouden moeten zijn’
Jazzy
Het was dan ook een grote verrassing voor zowel haar moeder als haar docente toen ze besloot om jazz te gaan studeren. Vooral moeilijk te begrijpen, omdat het om een specifieke ervaring ging, bijna een openbaring. Toen een vriend haar vroeg om bepaalde nummers meer ‘jazzy’ te maken en ze het opnamen, voelde dat als een verlossing. “Niet dat mijn ouders me pushten, maar binnen de klassieke muziek volg je altijd, uit respect, wat de componist heeft bedacht. Wat ik mooi vind aan jazz is dat je de muziek verrijkt op de momenten die volgens de klassieke lijn ‘stil’ zouden moeten zijn. Doordat er meer variatie in zit, kun je doen wat je wilt.” Met een grote glimlach: “Die vreemd voelende vrijheid was op dat moment ongelofelijk.”
Goed beslagen ten ijs
Na de middelbare school nam Mendes een jaar de vrijheid om zanglessen te nemen en jazz-muziek te bestuderen. “Ik ontdekte thuis cd’s van Frank Sinatra, Nat King Cole en Ella Fitzgerald, die mijn ouders ook hadden.” Ze wilde goed beslagen ten ijs komen bij het conservatorium in Porto dat jaarlijks maar één of twee jazz-zangers toelaat. Uiteraard werd ze toegelaten en ontmoette ze Fay Claassen, een Nederlandse jazz-zangeres, die in Portugal les gaf. Het was uiteindelijk Claassen die Mendes overhaalde om met een Erasmus-uitwisseling naar het conservatorium in Rotterdam te komen.
Voor de wind
Vanaf dat moment ging het de zangeres voor de wind. Het tempo waarin de powervrouw praat is vergelijkbaar met het tempo waarin haar carrière zich ontvouwde. De wereldmuziekafdeling van Codarts – de enige in Europa – gaf haar de mogelijkheid om kennis te maken met andere muziekstromingen en muzikanten. Twee beurzen gebruikte de Rotterdamse om de jazz-scene van New York te leren kennen en in Brazilië om naar de roots van haar moeder op zoek te gaan. Ook deed ze mee aan internationale competities waardoor ze uiteindelijk haar huidige band leerde kennen. Met een natuurlijke nieuwsgierigheid zette ze haar eigen stempel op bestaande jazz-nummers, zowel Engelstalig als Portugees.
Verbinding voelen
Over haar laatste album kun je al een artikel op zich schrijven. “Ik vind het belangrijk om te zeggen dat ik bij dit album sterk de drang voelde om het op mijn manier te doen, zonder rekening te houden met wat mensen denken.” Met een stelligheid benadrukt de zangeres dat ze verwacht van haar publiek om een verbinding te voelen met wat ze doet in plaats van haar muziek te vergelijken met iets wat ze kennen. Anders dan haar vorige albums besloot ze dus om niet de gebaande paden te volgen. “Ik zeg ook vaak tegen mijn studenten: wees trots, als je terugkijkt, op wie je toen was. Ik heb altijd gedaan wat mijn hart ingaf, maar de roep om dit album was extra hard.”
‘Ik zeg vaak tegen mijn studenten: wees trots, als je terugkijkt, op wie je toen was’
Metropole Orkest
Hoe we het verschil horen? Allereerst klopte ze, met al haar bravoure, aan bij het Metropole Orkest. Dat betekende dat ze van het zachte en kwetsbare geluid van piano en zang alleen naar het volle spectrum van een orkest wilde. Daarnaast gaf ze een twist aan bestaande fado-nummers van onder andere Amalia Rodrigues en Mariza die leidden tot haar muzikale interpretatie van liefde en drama; thema’s waar zowel fado als jazz-muziek op zijn gebaseerd. “Ik wilde deze nummers aankleden met mijn eigen kleren en daarom voelen ze als mijn eigen nummers, terwijl ze dat niet zijn.” Ze noemt haar genre liever universele muziek, omdat jazz niet toereikend genoeg is om Mendes’ muziek te beschrijven. “Jazz heeft een continue ontwikkeling gekend. En dat is hoe het voor muziek zou moeten zijn.”
Close to me
Haar nieuwe album Close to me staat dus erg dichtbij wie Mendes vandaag is. Als muzikant en als mens. Toen het album eind vorig jaar uitkwam, boekten alle Nederlandse jazz-zalen haar, maar haar geluid reikte verder. Het gerenommeerde Amerikaanse jazz-magazine Downbeat was lovend over het album en plaatste het in hun Hotbox-lijst met drie andere internationale artiesten.
Wij kunnen dan ook alleen maar trots zijn dat deze dame van wereldklasse ooit voor Rotterdam koos, en we wachten met smart totdat we haar samen met het Metropole Orkest kunnen zien. Hoe dan ook is ze gelukkig in Rotterdam en als ze niet op reis is voor haar werk, bevindt ze zich het liefst in de buurt van de rivier, net als in Porto. “Als ik kon, zou ik elke dag bij de Ballentent lunchen. Ik hou van die plek. Het personeel is erg grappig en vooral niet pretentieus. Net als Rotterdam, een echte stad.”
