De laaghangende mist over het water grenzend aan begraafplaats Crooswijk geeft de ochtend een sprookjesachtig karakter. Zo is het niet moeilijk voor te stellen dat deze dodenakker in het verleden een aangename buitenplaats aan de Rotte was. Jan de Koning was 41 toen hij aan cholera bezweek, en zo op 7 juli 1832 de twijfelachtige eer had als eerste begraven te worden op de toen gloednieuwe Algemene Begraafplaats Crooswijk. Saillant detail: Jan was werkzaam als zandkruier op deze begraafplaats in aanleg. Ruim een eeuw later vonden ook vele oorlogshelden hun laatste rustplaats op deze lommerrijke plek.
Vele bekende en nog veel meer onbekende Rotterdammers vonden hier hun laatste rustplaats. Illustere namen als Dutilh, Rochussen, Swarttouw en Speenhoff liggen er begraven, net als kleurrijke en tot de verbeelding sprekende figuren als de Reus van Rotterdam (2 meter 38), Opoe Herfst (106), King Kong (dubbelspion Chris Lindemans) en Faas Wilkes (legende op het voetbalveld). Het park, een ontwerp van toenmalig stadsarchitect Pieter Adams, is weids opgezet, een wandeling is tegelijk een indrukwekkende en rustgevende ervaring.
Als het verleden bijna tastbaar is op Crooswijk, dan is de oorlog dat zeker. Wandel door de imposante toegangspoort langs de beide poortgebouwen. Passeer de kapel en vlak na de rotonde bevindt zich aan de rechterkant vak P. Hier werden in de oorlog gevallen Duitse soldaten begraven, met militaire eer, hun graven voorzien van het beruchte IJzeren Kruis. Na de oorlog hebben gevangengenomen oud-NSB’ers deze graven geopend, waarna de stoffelijke overschotten zijn herbegraven op de Duitse oorlogsbegraafplaats in IJsselsteyn, Limburg.
Vallende Man
Vandaag wordt het veld gesierd door het imposante beeld Vallende Man. Het is de laatste rustplaats van, onder andere, de mariniers die onze stad in die eerste oorlogsdagen van mei 1940 met man en macht verdedigden: de Maasbruggen, de treinstations en vliegveld Waalhaven. Het informatiebord bij dit veld toont het wapen van Nederland en de wapenspreuk Je Maintiendrai, alsmede de tekst Opdat zij met eere mogen rusten. Alle rangen en standen liggen naast elkaar: de matroos naast de piloot, de stoker naast de wachtmeester. Een plek die je stil maakt. Deze mannen, het zijn uitsluitend mannen, gaven hun leven voor onze stad.
Torpedolanceerbuizen
Na de brug rechtsaf het pad volgend, kom je bij vak GG. Bijna zevenhonderd burgerslachtoffers liggen hier begraven in een massagraf. Slachtoffers van het bombardement van mei 1940, maar ook van het ‘vergeten’ bombardement op Rotterdam-West, van 31 maart 1943. Amerikaanse bommenwerpers hadden het voorzien op de werf Wilton Feijenoord, waar de bezetter torpedolanceerbuizen maakte voor onderzeeërs. De harde wind in combinatie met slecht zicht deed de bommen neerkomen in Bospolder-Tussendijken. Resultaat: ruim driehonderd doden aan Rotterdamse kant, en een enorme ravage. Ook zij die stierven tijdens de barre Hongerwinter van ‘44/’45 zijn in vak GG begraven.
Known unto God
Aan de rand van de begraafplaats ligt vak LL. Hier rusten voornamelijk Britse, Canadese en Poolse piloten, veelal omgekomen bij bombardementen en luchtaanvallen op en rond Rotterdam. Enkele van de simpele maar tegelijkertijd vreemd genoeg statige stenen dragen geen naam, maar slechts het opschrift Soldier of the 1939-1945 war – known unto God. De onbekende soldaat…
Aan de andere kant van de begraafplaats, aan het begin van vak D, tref je een hofje met het beeld van een vrouw. Op deze plek worden 52 verzetsstrijders herdacht die in de laatste maanden van de oorlog door de Duitsers zijn gefusilleerd. Onder hen helden als Marinus van der Stoep en Frits Ruys. Leden van de Rotterdamse verzetsgroep De Leeuwengarde, van onder andere de Rotterdamse broers Pieter en Gerrit van As, kregen even verderop een eigen, bescheiden monument.
Romantisch verval
Wat opvalt tijdens de wandeling over deze imposante dodenakker: Rotterdam zorgt goed voor zijn oorlogshelden. Waar oudere particuliere graven links en rechts wat (romantisch) verval vertonen, zijn de oorlogsgraven goed onderhouden. Geen groene aanslag of afbrokkelende letters. De kunstwerken die de grafvelden sieren zijn zonder uitzondering indrukwekkend, maar bovenal ook schoon en gaaf. Een teken dat de stad Rotterdam haar oorlogshelden nog lang niet is vergeten. En met zorg, respect en liefde de herinnering aan hen levend houdt. Terecht.
De begraafplaats is voor publiek toegankelijk van 8.00 tot 16.00 uur. Op zon- en feestdagen van 10.00 tot 16.00 uur. In de zomermaanden open tot 20.00 uur. Elk jaar op 4 mei wordt op deze begraafplaats een eerbetoon gebracht aan alle oorlogsdoden. Zie ook www.rotterdam.nl/locaties/begraafplaats-crooswijk.
