Modeontwerpster Iris van Herpen wordt in één adem genoemd met de groten der aarde: Dior, Vuitton, Versace, Lagerfeld. Dat is een plek aan het firmament van de mode die bepaald niet voor iedereen weggelegd is. Schrijver en programmamaker Splinter Chabot ging in de podcast ‘Het geheim van Iris van Herpen’ op zoek naar haar kracht. En dat blijkt een mooi startpunt voor een bezoek aan de Kunsthal, waar haar creaties van 27 september 2025 tot en met 1 maart 2026 te beleven zijn.
In een gesprek met jou noemde stijlpastoor des vaderlands Arno Kantelberg het werk van Iris van Herpen betoverend. Ook jij bent lyrisch. Wat maakt een ‘echte Iris van Herpen’ zo bijzonder?
“Mode is voor mij een erg mooie vorm van kunst. In het dagelijks leven kun je een laagje over jezelf heen leggen. Dat is een laagje leugen of een laagje verhaal; dat bepaal je zelf. En als het dan iets is dat je werkelijk omverblaast, vind ik dat geweldig. Dat doet Iris van Herpen. Zij is een wereldster. En weet je wat de grap is? Niet vanwege haar gezicht, maar vanwege haar creaties. Er zijn weinig mensen die haar op straat herkennen, maar een jurk van haar hand herken je direct. Lady Gaga, Beyoncé, Miley Cyrus, koningin Maxima. Allemaal willen ze Van Herpen dragen, omdat je, als je het aantrekt, onderdeel wordt van haar kunstwerk. Of, zoals Carice van Houten in de podcast zegt: haar werk is een beweging, een sculptuur die je omarmt.
Het bijzondere is dat zij ambacht en innovatie combineert tot iets futuristisch. In 2011 kwam zij als allereerste ooit met een 3D-geprinte jurk. Op haar nieuwste show had ze een levende jurk van algen die lichtgeven. Er is gewoon niemand die zo innovatief durft te denken. En daarmee zo origineel is. In een landschap waarin zoveel gebeurt en al zoveel gedaan is, waarin kopiëren makkelijker is dan iets nieuws vinden, weet zij op te vallen met ontwerpen die adembenemend zijn. Juist doordat ze al jaren experimenteert met onderzoek, techniek, biologie, architectuur. Ze benadert haar werk en de manier waarop ze naar de wereld kijkt vanuit beweging. Ze is geboren in het land van Maas en Waal en op de lagere school tekende ze al de beweging van de rivier in plaats van de omgeving. En dat verweeft ze weergaloos in haar ontwerpen. Die waaien, vliegen, zijn als zeeschuim of de kronkeling van een slang.”
Zo bijzonder in haar werk maar zo onopvallend als persoon, zeg je. Is ze een enigma?
“Dat kun je wel stellen. Kijk naar andere beroemde couturiers. Zeg Carl Lagerfeld en iedereen ziet die man in zwart pak met witte haren en een donkere bril. En iedereen ziet direct het markante gezicht van Donatella Versace voor zich als haar naam valt. Maar bij Iris van Herpen denken mensen: wie?? Toon ze vervolgens een werk van haar hand en iedereen roept: oh ja! Ze treedt niet op de voorgrond. Zij ís haar werk. Je leert haar kennen door naar haar werk te kijken. De precisie, het doorzettingsvermogen, de obsessie die ze daarin legt. Dat definieert haar. Voor mijn podcast mocht ik haar twee uur interviewen. Ik kwam binnen en zij liep me tegemoet in een gewaad van de Britse ontwerper Alexander McQueen. Alsof ze door de ruimte zweefde. Met beide handen hield ze een kop thee vast en het enige stomme dat ik kon bedenken, was te vragen of ik haar de hand mocht schudden. Starstruck. Haar kalmte is bepaald niet Chabottiaans. Om haar heen zweeft inspiratie, als een mist die in de ruimte hangt. Zij is een kabbelende rivier. De meeste mensen rennen weg van een storm; zij gaat erin staan en kijkt hoe die storm beweegt. Om het daarna mee te nemen in haar werk.”
Hoe kan haar werk zo anders dan anders zijn, alsof het uit de toekomst geteleporteerd is?
“Zij denkt vanuit het materiaal, niet vanuit een tekening. Ze combineert methodes, haalt laboratoria in huis om nieuwe materialen te maken en daarna gaat ze kijken hoe de stoffen bewegen. Van daaruit creëert ze vormen. Haar jurken zijn als vlinders, je moet ze in beweging zien op de catwalk, pas daar komen ze tot hun recht.
Die totaal andere invalshoek, die onzichtbare kracht in haar werk die ontstaat vanuit dat unieke eigen maakproces en hoe zij de wereld beleeft. Dat geeft haar een unieke eigen handtekening, dwars tegen de keiharde modetradities in. In een wereld die drijft op eenheidsworst, is zij in alles volstrekt zichzelf. Dat is bizar. Haar signatuur zie je nergens anders; het is allemaal zo krankzinnig fantastisch.”
Heb je haar drive, haar passie kunnen ontrafelen?
“Ik ben dichtbij gekomen, mede omdat we voor de podcast heel veel mensen om haar heen konden spreken. Van haar beste jeugdvriendin tot haar pr-bureau en haar opdrachtgevers. Daardoor heb ik kunnen zien wie zij is. Maar we kunnen niet in haar hoofd, handen of ogen kruipen. Je kunt niet zien, voelen of denken hoe haar gedachten zich vormen. We kunnen niet haar ritme van tekenen voelen, wel haar schetsen zien. Daardoor blijft je altijd een paar millimeter van haar verwijderd. Gelukkig maar, want zo blijft er een laagje enigma over. Ik vind het intrigerend dat ze de hoek van een gebouw om kan lopen, de natuur instapt en het daar laat gebeuren. Daar kunnen wij niet bij zijn. Dat intrigeert me enorm.”
Moet iedereen haar werk kennen?
“Moeten… moeten… Ja, dat is het wel. Want ik hoop dat mensen zich laten inspireren naar beweging te kijken zoals zij doet. Dat mensen door hun eigen begrenzingen heen durven breken zoals zij doet. Leer haar werk kennen en vind daarin inspiratie. Want in dat werk is zij het meest zichzelf. Zoals een schrijver het meest zichzelf is in zijn boeken en de schilder in zijn schilderijen. Het is interessant om in haar leven te duiken, maar gun jezelf vooral haar werk te bewonderen en te zien bewegen. Kijk er in alle rust naar en voel de energie die het je geeft.
En realiseer je hoe bijzonder het is dat iemand uit Nederland zo groot wordt in de wereld van haute couture, die zich vooral afspeelt in steden als Milaan, Parijs, Londen en New York. Steden waar de opleidingsinstituten altijd zoeken naar mensen die boven komen drijven. Die zoeken echt niet in een klein Calvinistisch landje waar gewoon al gek genoeg is. Maar in haar afstudeeropdracht verwerkte ze het ijzer van zevenhonderd paraplu’s en die grote modewereld pikte dat direct op. En ze ging van nul naar duizend. In één keer. BOEM. Iedereen dook op haar. Zij brak door én hield stand door volledig bij zichzelf en haar eigen verhaal te blijven. Ze had miljoenen kunnen verdienen als ze naast haar jurken ook een parfummetje, slippers en een handtas erbij was gaan maken. Maar daartoe laat ze zich niet verleiden. Zij houdt haar eigen koers aan. Dat is zó knap. Aandacht heeft ze niet nodig; haar creaties eisen alle aandacht op.”
Zo bezien is een eigen tentoonstelling niet meer dan logisch
“Sterker nog, we zijn er best een beetje laat mee. En ga erheen. Je loopt prachtig door haar wereld. Je ziet haar inspiratiebronnen, zoals fossielen en beelden.. Laten we alsjeblieft onze helden eren. . Je ontneemt jezelf een wonderlijke reis als je níet naar de Kunsthal gaat. Laat je losknippen van het hier en nu en duik in haar magische, fantasierijke wereld. Waarom zou je jezelf dat niet gunnen? Je krijgt echt zin in het leven als je daar loopt, als je die schoonheid ervaart en die magie voelt. Het is onmogelijk om allemaal één voor één Iris van Herpen te ontmoeten, maar met mijn podcast en deze expositie kom je erg dichtbij, heb je het gevoel haar even in de ogen te kunnen kijken. En dat is een weergaloze ervaring.”
Het geheim van Iris van Herpen is een podcast van Nationale-Nederlanden, hoofdpartner van Kunsthal Rotterdam.