Na het lezen over de plastic soep lag ontwerper Foekje Fleur van Duin een nacht wakker. Met functionele producten besloot ze ook anderen te willen wakker schudden in haar strijd tegen plastic. In dezelfde tijd bouwde ze samen met haar man Marcel een duurzaam huis. Sindsdien slaapt ze een stuk beter.
Een oud huis verduurzamen bleek lastig, dus bouwden Foekje Fleur en haar man Marcel IJzerman zelf een huis. “Vanuit de wens om duurzaam te wonen kwam dit project op ons pad. Het leek ons in eerste instantie te groot en te ingewikkeld, maar we wilden het toch graag proberen.” In de nieuwe wijk Leonidas, op het voormalige hockeyveld van de gelijknamige club bij De Esch in Kralingen, zijn alle 51 huizen gebouwd met zoveel mogelijk natuurlijke materialen en een laag energieverbruik. Geen woning is er hetzelfde.
Toen in 2015 tijdens de tweede fase van het project nieuwe kavels in de verkoop kwamen, waren Foekje en Marcel er als de kippen bij. “Er waren twee kavels binnen ons budget. Ze werden vergeven volgens het principe ‘wie het eerst komt, het eerst maalt’ dus we kampeerden de avond ervoor in de tuin van de makelaar,” lacht Foekje. Ze kregen de kavel en direct daarna drong het tot het stel door: ze moesten écht aan de slag!
Zelfbouw
Marcel had opeens zijn twijfels: konden ze dit wel? Wilden ze dit echt? Foekje: “We werken allebei voor onszelf. Marcel is fotograaf en videoproducent. Hij was bang dat het ten koste zou gaan van zijn werk en sociale leven en dat hij er in de uitvoering alleen voor zou staan. Maar we hebben het écht samen gedaan!” Foekje vertelt het met trots. De fundering, het skelet, de kozijnen en het dak werden door een aannemer verzorgd, de rest deden ze zelf. Het resulteerde in een licht en open huis dat ruimer oogt dan het aantal vierkante meters (105 m2, inclusief werkplaats en kantoor) en dat ook nog eens geschikt bleek als gezinswoning; inmiddels is zoon Popke Jan geboren en nog altijd zijn Foekje en Marcel dolblij met hun duurzame huis. “Dat is te danken aan Korteknie Stuhlmacher Architecten, het bureau waarmee we samenwerkten. De ervaring met duurzame bouw en werkwijze van het bureau past goed bij ons.”
Gaandeweg werden ze experts in duurzame bouwmaterialen. “Er is veel schijnduurzaamheid: bouwmaterialen die eigenlijk niet duurzamer zijn, maar wél duurder. Of aannemers die pretenderen eco-bouwers te zijn, terwijl ze gewoon iets meer vlas gebruiken in plaats van glasvezel. We wisselden daarover tips uit met buren.” Het buurtcontact is goed en de hang naar duurzaam wonen verbroedert. “Iedereen hier is fanatiek, want vooral als je voor jezelf bouwt, streef je naar een lange levensduur van je huis.”
Van plastic soep naar porseleinen vaas
Met een nieuw en duurzaam huis kreeg Foekje er ook een nieuwe werkplaats bij. “Hiervoor huurde ik een atelier in Crooswijk. Die kosten vallen weg en nu heb ik financieel meer vrijheid om dingen te maken die ik leuk vind.” Aan haar werk ligt altijd een bepaalde functionaliteit en duurzaamheid ten grondslag. Dat zaadje werd in 2009 op de kunstacademie AKV|St.Joost in Breda geplant. Daar kreeg Foekje het advies de krant te lezen en een onderwerp te kiezen dat haar raakte. Ze las over de plastic soep, de negatieve gevolgen van plastic vervuiling in de oceanen, en sliep er die nacht slecht van. Het resulteerde in haar porseleinen Bottle Vases: afgietsels van plastic flessen die ze uit de Maas viste.
Voor een volgende serie Bottle Vases, overigens, riep Foekje iedereen ter wereld op om stranden schoon te maken en gevonden plastic flessen naar haar toe te sturen. Die flessen vormen het uitgangspunt voor een wereldserie.
‘Het is ongelooflijk hoeveel plastic rommel je langs de waterkant van de Maas tegenkomt’
“Ik wandelde langs de Maas en verbaasde me over wat ik allemaal aantrof aan de waterkant: slippers, tandenborstels, aanstekers, rietjes en heel veel plastic flessen. Ik zag flessen van schoonmaakmiddelen uit de jaren zestig, nog helemaal intact!” De eerste afgietsels in porselein maakte ze zelf, maar inmiddels worden de vazen in China geproduceerd. “Zelf produceren kostte op den duur te veel tijd. In het vliegtuig naar China raakte ik in gesprek met een man die succesvol samenwerkte met een porseleinfabriek in Jingdezhen, met een grote werkplaats en een team van twintig ambachtslieden. Het porselein is daar beter en bovendien is het een vak apart. Daar wordt het al duizenden jaren van vader op zoon doorgegeven, zelf zou ik het nooit beter kunnen doen. Voorafgaand aan de productie ben ik er een paar keer geweest, nu loopt het allemaal op rolletjes.”
Terug naar nuchter
Tien jaar geleden had Foekje niet gedacht dat ze naar Rotterdam, de stad waar ze opgroeide, zou terugkeren. Ze studeerde in Den Bosch, Breda en Gent en liep stages in de VS en Frankrijk. “Ik dacht altijd dat ik in het buitenland zou eindigen, maar dan trouw je opeens met iemand uit Papendrecht,” lacht ze. “Ik waardeer Rotterdam enorm. Veel vrienden en familieleden wonen vlakbij, ik kan geen andere plek in Nederland bedenken waar ik liever zou wonen. De nuchtere sfeer hier past goed bij mij.”
Toch is niet ‘doe maar gewoon’, maar ‘doe maar duurzaam’ Foekje’s devies. Ze integreerde het in haar werk en leven. Boodschappen koopt ze bij Gimsel, de natuurvoedingswinkel aan de Mariniersweg, en plastic deed ze in de ban. “We hebben niet veel spullen nodig en denken goed na voor we iets kopen. Verder gebruiken we houten wattenstaafjes, verpakken we boterhammen in vellen bijenwas en gebruiken we een herbruikbaar metalen filter voor koffie, in plaats van koffiecups. Het is af en toe best een uitdaging, want zelfs bananen zijn tegenwoordig in plastic verpakt. Flessen schoonmaakmiddel kopen we ook niet meer, we gebruiken uitsluitend blokzeep.”
Goed schoon
Het gebruik van blokzeep bracht Foekje op het idee voor de Bubble Buddy. Het is een zeepbakje en rasp voor blokzeep, gemaakt van gerecycled plastic en in te zetten voor huishoudelijke doeleinden, maar ook voor onder de douche en in bad. Het doel ervan is om mensen meer blokzeep en minder fleszeep te laten gebruiken. “Ik dacht dat recycling dé oplossing was en dat we daarmee de productie van nog meer plastic konden voorkomen, maar dat is een illusie. Recyclen is namelijk een moeilijk en tijdrovend proces, omdat de ene soort plastic zich wel leent voor hergebruik en de andere soort niet. Het was daarom een hele studie om de Bubble Buddy volledig van gerecycled plastic te maken, maar het is me gelukt en de productie ervan is in volle gang.” De Bubble Buddy borduurt voort op de Bottle Vase: het eerste ontwerp zorgt voor meer bewustwording rondom het probleem van de plastic soep, het tweede is onderdeel van de oplossing en zet aan tot actie. “Ik vind het leuk om iets moois te maken, maar nog mooier vind ik het als ik mensen kan activeren om duurzame keuzes te maken.”
Dit interview met Foekje Fleur is opgenomen in het boek Habitat Rotterdam – Shaping City Life, waarin makers vertellen hoe zij wonen en werken in een veranderende stad (shop.habitat-magazine.nl/)
